Tulum Nedir? Özellikleri

Tulumun çalgı kısmına nav adı verilir. “L” biçiminde şimşir veya dut ağacından, içi oyularak hazırlanır. İçine ses getirecek kamış dalından hazırlanmış eşit sesli, iki adet düdük yerleştirilir.

Nav’ın karşılıklı beşer deliği mevcuttur. Tuluma doldurulan hava sıkıştırılarak nav kısmının ses çıkarması sağlanır.

Navın içine yerleştirilen zuma, 7-8 cm. uzunluğunda ve eşit sesli olarak iki tane olur. Zurna kamışın ince kısmından hazırlanır. İyice kurumuş kamıştan kesilerek bir ucu kapatılır.

Hemen altından başlayarak kapak olacak şekilde 2-3 cm. kesilir. Kapak kısmı inceltilerek üflenince titreyecek hale getirilir. Sesleri eşit yaptıktan sonra beraberce nav’a takılır.

Balmumu ile hava almayacak şekilde kapatılır. Üflenince hava sadece açılan kapağın altından geçer. Bu esnada kapak titreşir ve uyumlu ses meydana gelir.

Kafkasya’dan Türkiye’ye geldiği söylenen tulum dağ köylerinde yayla sakinleri arasında kullanılan bir çalgı türüdür. Ses çıkaran kısmı kamıştan , nefes dolduran kısmı ise kuzu derisinden yapılmıştır.

Hayvan ürünleri ile geçinen kabilelerin çalgısı olduğu ortaya çıkmıştır.

Bu çalgının Bulgar kabilen ile ilişki kuran Türkler tarafından Tuna Boylarına gittiği söylenmektedir Bulgaristan ve Avrupa’da Tuluma (Gayda) denilmesi buradan gelmektedir.

Tulumla oynanan oyunlar daha ziyade Rize’nin Hemsin yöresinde gelişmiş, karakterlerini burada bulmuştur. 20 veya daha fazla kişinin oynadığı oyunlarda oyunu idare eden bir kişi vardır.. Onun vereceği komutlarla oyunlar oynanır.

Tulamda oğlak derisi daha çok tercih edilir. Tüyleri temizlendikten sonra ayaklar son kısımlarından kesilir. Ters çevrilip ters bağlandıktan sonra kesit bağlantısı daha iyi görülür.

Ön ayaklardan birine tahta boru lülük arka ayaklardan birine de nav bağlanır. Böylece tulum dediğimiz alet meydana gelir.

Lülük’ten üfleyip tulum şişirilir. Üflenen hava geri kaçmasın diye tu-lumcu lülüğün ağzını dili ile kapatır.

Kendisi bu suretle nefes alabilir. Sıkışan hava mecburen nav içinde bulunan çimon/çibu denilen ses veren kamış borulara hücum eder. Ve ses çıkararak dışarı çıkar.

Ekseriytle çibular yan yüzeylerinden 5 delikli olup bu delikler nav’m üst yüzüne yani tulumcunun parmaklarını oynatacağı bölüme bir çift olarak yerleştirilir. Çimon (Çibular) nav içinde 2’den fazla olabilirler. Her birinin sesi tulumcunun ustalığına göre ayarlanır.

a- Çimon/Çibu : Boğumlu ve delikli olan bir kamış sapı alınarak bir tarafı boğumun dışından diğer tarafı buğumun iç tarafından kesilir. Bir uçta boğum yeri kalacağından kapalıdır, diğer uç açıktır. 16-17 cm boyunda bir boru elde edilmiş olur. Açık uç hafif meyilli olarak düzeltilir.

Kapalı kısma doğru borunun bir kısmı çakı ile inceltilerek sesin hava geçişi ile temini sağlanır. Bu borunun üçte bir kadarı üstte kalması şartıyla ikişer santim ara ile delikler açılır. Bu çimonlar daha sonra aynı doğrultuda yanyana birleştirilip navm içine yerleştirilir. Çıkan sesler birbirleriyle tam manasıyla uyumlu olmayabilir.

b- Nav : Farsça’da içi oyulmuş odun manasında olup bu tabirin eski Oğuzlar tarafından kullanıldığı da bilinmektedir. Navlar hafif kıvrık boynunuzu andırırlar. Odundan veya şemsiye sapının yarım daire bölümünden yapılırlar. Aslında içbükey bir teknecikten ibaret olup çibular bunun içine yerleştirilir.

c.l.Kar’aşin : Nav’ın son kısmındaki boynuza verilen isimdir.

Tuluma bazı yörelerimizde “Gada” de denilmektedir. Genellikle yol havalarında ve düğünlerde çalman bu yöresel alet şimdilerde coşkulu şenliklerin çoğunda çalınır.

Tulum Nasıl Yapılır Video