Rus Kimyacı Dimitri İvanoviç Mendeleyev Kimdir?

Dimitri İvanoviç Mendeleyev Rus kimyacı. Petersburg Pedagoji Enstitüsü’nü bitirdi (1855). Petersburg Üniversitesinden lisanüstü derecesi aldı (1856). 1857’de üniversitede ders vermeye başladı.

1859-1860 yıllarında, kısa bir süre Sorbonne’da, daha sonra Heidelberg Üniversitesi’nde çalıştı. Gazların basınç altında sıvılaştırılabilmesinin olanaklı olduğu sıcaklığın üst sınırını oluşturan kritik sıcaklık olgusunu, T. Andrew’den bağımsız olarak ortaya çıkardı.

1861-1864 arası, düzenli bir akademik çalışma ortamı bulamayan Mendeleyev, daha çok bilimsel yayınlara ağırlık verdi. 1864’de Petersburg Teknoloji Enstitüsü’nde kimya, üç yıl sonra da, Petersburg Üniversitesi’nde genel kimya profesörlüğüne atandı. Alkol bileşiklerinin sudaki çözeltilerine ilişkin bir tezle doktora derecesini aldı (1865).

Dersleri için yeterli bir kitabın bulunmadığını gören Mendeleyev‘in 1868-1871 arasında büyük bölüm yayımladığı Osnoviy Kimii (Kimyanın ilkeleri) adlı kitabı, konusunda kısa sürede bir klasik durumuna geldi.

1854’den sonra, elementlerin ortak kimyasal özelliklerine dayalı bir sınıflandırma yöntemi üzerinde çalışan Mendelyev’in bu konuya ilişkin bildirisi, Mart 1809’da kuruluşuna büyük katkıda bulunduğu Rus Kimya Derneği’nin bir toplantısında okundu.

Aynı yıl, artan atom ağırlığına göre sıralanan elementlerin kimyasal özelliklerinin periyodik olarak yinelendiğini belirleyen, bu nedenle de bu buluşuna ilişkin bir makale yayımlayan Mendelyev, sonraki üç yılını, ortak özellikler gösteren elementlerin gruplara ayrılmasına dayalı, Periyodik Tablo diye adlandırılan sınıflandırma yöntemini geliştirmeye ayırdı.

Periyodik Tablonun düzeltilmiş ikinci basımında (1871), özelliklerini tahmin ettiği, fakat henüz bilinmeyen bazı elementlerin yerini boş bıraktı; tahminleri sonradan galyum, skandiyum ve germanyumun bulunmasıyla doğrulandı. Daha önce muhabir üyeliğine seçilmiş olduğu Rus İmparatorluk Bilimler Akademisi’nin tam üyeliğine adaylığı, 1880’de siyasal görüşleri nedeniyle reddedildi.

1894’de Oxford ve Cambridge üniversitelerinden onursal doktora aldı. Ayrıca 1882’de Royal Society’nin Davy, 1905’te de Copley madalyalarına değer görüldü. 1892’de bu bilim kuruluşunun yabancı üyeliğine seçildi. 1890’da, üniversitedeki 33 yıllık öğretim görevinden istifa ederek ayrılan Mendelyev, sonraki yıllarda yayın etkinliklerinin yanısıra resmi görevlerde de bulundu.

Rus askeri servislerinin bilimsel danışmanı oldu ve öğrencilerine nitroselülozları inceletti. Temel maddesi pirokolodyum olan bir dumansız barutun üretimi çalışmalarına katıldı. 1893’de, yeni kurulmuş olan Standart Tartı ve ölçüler Bürosu’nun yöneticiliğine getirildi. Rusya’da metrik sistemin uygulanmaya konmasını sağladı. Toplam sayısı 400 dolayında olan kitap ve makaleleri 1935-1952 arasında 25 cilt halinde yayımlandı.

Mendelyev’in kimyaya yaptığı katkının bir simgesi olarak, Rutherford’un atom modeli ve Moseley’in periyodik tablodaki elementlerin sıralanışına getirdiği katkıyla bu konuda başlatılan çalışmalar sonucu bulunan elementlerden birine, 1955’de saptanan 101 atom sayılı elemente mendelevyum adı verildi.