16.Yüzyılda Arhavi Kazasında Nüfus Durumu

1-Arhavi Kaza Merkezinin Nüfusu

Kaza merkezi olarak kabul ettiğimiz Arhavi köyü dışında Gönye nahiyesinin merkezi ” Nefs-i Gönye”, Yagobit nahiyesinin “Nefs-i Yagobit” olduğu arşiv kayıtlarında belirtilmektedir. İskele nahiyesinin merkezi ise tesbit edilememektedir. İskele nahiyesi bugünkü Artvin ilinin ilçelerinden olan Borçka ve çevresini içine alıyordu. Yagobit nahiyesi de Hopa ile Makriyalu (Kemalpaşa) arasında idi.

1515′ de Arhavi’nin merkezi olan Arhavi köyünün nüfusunun 42l’i(%88.63)hıristiyanve54’ü(% 11.36)demüslümandı. Hıristiyan nüfusun % 86.69’u haneler, % 1.42 ‘sini bekârlar ve % 11.87′ si de baştinelerden ibaretti. 68 kişilik nüfusa sahip müsellemler, hıristiyan nüfusun % 16.15′ ine tekabül ediyordu. Müslüman nüfusun ise % 9.25’i reayadan ve % 90.74’ ü de Arhavi kalesi muhafızlarından oluşmaktaydı. 1486-1515 tarihleri arasındaki 29 yıllık devrede hıristiyan nüfus % 130.93 oranında (yıllık büyüme hızı % 4.51) artmıştır.

1520’de kaza merkezi olan Arhavi köyünün 411 kişilik hıristiyan nüfusunun % 86.37′ sini haneler, % 1.45′ ini bekârlar ve % 12.16′ sını da baştineler teşkil ediyordu. 55 kişilik müsellemler grubu,hıristiyan nüfus içinde % 13.38′ lik bir orana sahipti. 125 kişilik müslüman toplumun % 12’si reaya, % 88’i de Arhavi kalesi görevlileri oluşturuyordu.

1515-1520 yılları arasındaki 5 yıllık sürede hıristiyan nüfus 421’den 41 l’e düşmüştür.; azalma % 2.43 oranındadır. Aynı dönemde müslüman nüfus ise kale görevlileri ile birlikte 54′ ten 125′ e yükselerek % 131.48 oranında artmıştır.

1554 yılında Arhavi köyünün nüfusunun % 92.52‘ sini hıristiyanlar ve % 7.47′ sini de müslümanlar teşkil etmekteydiler. 322 kişiden oluşan hıristiyan nüfusun % 83.85′ i haneler, % 0.62′ si bekârlar ve % 15.52’side baştinelerden ibaretti. 50 kişilik nüfusla müsellemler hıristiyan nüfus içinde % 15.52′ lik bir orana sahiptiler. Kale görevlileri hariç 26 kişiden meydana gelen müslümanların % 96.15’i hane ve % 3.84’ ü de bekârlardı. 1554 tarihli Tahrir Defterinde Arhavi kalesi görevlileri hakkında bir bilgiye rastlanamamıştır.Bu yüzden bunların müslüman nüfus içindeki oranlan verilememektedir.

1520-1554 yılları arasındaki 34 yıllık sürede hıristiyan nüfus 411 kişiden 322’ye düşerek % 27.63 oranında azalmıştır.Müslüman nüfusun yıllık artış oram % 2.15′ iken, hıristiyan nüfus % 0.81 oranında azalma göstermiştir.

1515-1554 Tarihleri Arasında Arhavi (Laz) Kazası Merkezinin Tahmini Nüfusu

2-Makrıyalu (Kemalpaşa) Merkez Nüfusu (Nefs-i Maknyalu)

1515, 1515-1532 ve 1554 tarihli tahrirlerde “nefs-i Maknyalu” şeklinde kaydedilmiştir. Tamamı hıristiyan olan nüfusun 1486-1515 yılları arasında artışı % 55.04, yıllık büyüme hızı % 1.89′ dur. 1520 ve 1554 yıllarında ise nüfusta azalma görülmektedir. Nitekim 1520-1554 yılları arasındaki 34 yıllık sürede nüfus % 20.98 oranında azalmıştır.

Bu devrede nüfusun yıllık düşüş oranı % 0.61′ dir. Buna karşılık 1486′ dan 1554′ e kadar olan 68 yıllık dönemde ise nüfus 238′ den 305′ e yükselerek % 28.15 oranında bir artış göstermektedir. Bu dönemlerde yıllık büyüme hızı % 0.41 oranındadır.

1486-1554 Yılları Arasında Maknyalu Merkezinin Tahmini Nüfusu

3-Gönye Nahiyesinin Merkez Nüfusu

1515 tarihli Tahrir Defterinden anlaşıldığına göre Gönye nahiyesinin merkezi “Nefs-i Koniya” (Gönye) diye adlandırılan yerdir. Gönye merkezinin Gönye kalesi ve çevresinde meydana geldiği tahmin edilmektedir.

1515-1520 yıllarında Gönye merkezinin Hıristiyan nüfusunda bir değişiklik olmadığı gibi, 1515′ te görülen 1 nefer kale dizdarı da 1520 tarihli defterde kaydedilmemiştir.

Bununla beraber nüfus 1520′ ye göre 1554′ te 106′ ya yükselerek % 63.07 oranında bir artış göstermiştir. Nüfusun yıllık artış hızı% 1.85’tir.

1515-1554 Yılları Arasında Gönye Nahiyesi Merkezinin Tahmini Nüfusu

4- Yagobit Nahiyesinin Merkez Nüfusu

Yagobit nahiyesinin merkezi ile ilgili olarak 52,387 ve 288 numaralı Tahrir Defterlerinde “Nefs-i Yagobit” ve 53 numaralı defterde de “Karye-i Nefs-i Yagobit” şeklinde kayıtlara rastlanmaktadır. Yagobit nahiye merkezinde 1515 yılında 68 haneden oluşan bir hıristiyan topluluk yaşamaktaydı. 1520′ de de aradan beş yıllık bir süre geçmiş olmasına rağmen nüfusta herhengi bir değişiklik olmamıştır. 1554′ te ise nahiye merkezinin nüfusu 23 hane, 7 bekâr ve 4 baştine hıristiyandan meydana gelmekteydi.

1520-1554 yıllarıarasındaki 34 yıllık sürede merkez nüfusu tahmini 340 kişiden 142′ ye düşmüştür. Bu düşüş büyük bir ihtimalle diğer sancak içi ve sancak dışına yapılan göçlerin bir sonucudur.

1515-1554 Yılları Arasında Yagobit Nahiye Merkezinin Tahmini Nüfusu

5-Arhavi (Laz) Kazası Nüfusu

1486 yılında Laz nahiyesi olarak adlandırılmaktadır Nahiye bazen ” Laz-ı Mağal” bazen de sadece “Laz”adıyla kaydedilmiştir. Bunun haricinde Makriyalu adıyla anılan ve 3 köyün bağlı bulunduğu yer için ise 1486 tarihli kayıtlarda nahiye terimi kullanılmamaktadır. Makriyalu olarak tabir edilen yer muhtemelen bir bölgenin adıdır.

1486-1554 Yılları Arasında Arhavi (Laz) Kazasının Nüfusu

1515 tarihinde kazaya ait merkez, 48 köy ve kalelerle birlikte toplam 54 yerleşim biriminde yaşayan 14.375 k.ş.lik Hıristiyan toplumun % 91.68′ i hane, % 0.39′ u bekâr” % 0.47′ si dul ve % 7.44′ ü baştine idi. Müsellemler Hıristiyan nüfus içinde 927 kişi ile % 6.44′ lük bir oran teşkil ediyorlardı.

Kazada Gönye kalesinde 1, Kise kalesinde 5 ve Arhavi kalesinde de 13 nefer olmak üzere toplam 19 nefer kale görevlisi mevcuttu. Kale görevlileri ile birlikte 722 kişiye ulaşan Müslüman toplumun % 90.02′ sini haneler, % 0.13′ ünü bekârlar ve % 9.83′ ünü de kale görevlileri meydana getiriyordu. Kale görevlileri dışındaki bütün Müslümanlar yeni Müslüman olarak kaydedilmiştir.

1486-1515 yılları arasındaki 29 yıllık devrede Hıristiyan nüfus 7045 kişiden 14.375 kişiye yükselerek % 104.04 oranında artmıştır Aynı dönemde Müslüman nüfus (kale görevlileri hariç) 90 kişiden 651 kişiye çıkarak % 623.33 oranında büyümüştür. Bu donemde Hıristiyan nüfusun yıllık artış oranı % 3.58 olarak gerçekleşirken, Müslümanların artış oranı % 21.49 olmuştur.

1486 yılında Arhavi (Laz) kazasının toplam nüfusu 7135 kişi iken, 1515 yılında 15.097′ ye yükselerek % 111.59 oranında artmıştır. 29 yıllık devrede kaza nüfusunun yıllık büyümesi % 3.84 olmuştur. 1520 yılında kazanın nüfusu 1515 yılına oranla artarak 15.140′ a yükselmiştir. 5 yıllık sürede nüfus % 0.28 oranında çoğalmıştır. Yine 1554′ te nüfus 11.438′ ye inerek 34 yıllık sürede % 32.36 oranında azalma göstermiştir.

1515-1554 Yılları Arasında Arhavi (Laz) Kazasının Nüfusu

1515-1554 Yıllan Arasında Ar havi (Laz) Kazasının Kale, Merkez Köy ve Mezra Sayısı ve Tahmini Nüfusu