16.Yüzyılda Arhavi Kazasında İdari Durum

1515 yılı kayıtlarında Laz (Arhavi) kazası nahiye olarak kaydedilmekle beraber kendisine bağlı nahiyelerden dolayı 1486 yılında olduğu gibi kaza olduğu anlaşılmaktadır.

Laz kazası 1515′ te

1-LazMağal Nahiyesi

2-Gönye (Koniye) Nahiyesi

3-İskele ve Yagobit Vilâyetlerinden meydana gelmektedir. Yagobit ve Gönye vilâyetlerinin yeni kurulduğu “hariç ez-defter” kayıtlarından anlaşılmaktadır.İskele vilâyeti ise Gönye ve Yagobit’ ten daha önce kurulmuştur.

Tahrir kayıtlarında Gönye nahiyesinin “Çoruk” a bağlı olduğu belirtilmektedir. Laz kazası 1520 yılından itibaren “Kaza-i Arhave” olarak anılmaya başlanmıştır. Arhavi 1536-1553 yılları arasındaki kayıtlarda da “kaza” olarak zikredilmektedir.

1554 yılında Arhavi kazasının dört nahiyeden oluştuğu görülmektedir. Bu idari birimler şunlardır.

1-Laz Nahiyesi :Ardeşen Işıklı köyünden Hopa’ya kadar dı. Laz nahiyesi içinde iki zeamet vardı. Bunlardan biri Laz Mağal (Ulu Laz) zeameti; öteki ise Viçe (Fındıklı) zeameti idi. Laz Mağal seraskeri Hamza oğlu Mehmet Haykal,

Viçe seraskeri: İskender Paçova, Viçe Zeameti Zaimi: Hüsrev Çelebioğlu Bâli Kâtip. 1515′ te Laz kazasının Laz nahiyesinde 29 köyve 1 merkez, Gönye nahiyesinde 7 köy ve 1 merkez, İskele vilâyetinde 8 köy.

Yagobit vilâyetinde ise 6 köy ve 1 merkez vardı. Laz kazasında bu tarihte Gönye,Arhavi ve Kise adında üç kale vardı ki bunlardan Gönye nahiyesi,Arhavi ve Kise de Laz nahiyesinin sınırlan içindeydi. Bu tarihte Laz kazasında toplam 48 köy, 3 merkez ve 3 kale vardı. Köylerden Kise ve Zatrikando ismini taşıyan ikişer köy mevcuttu. 48 köye ait ise 20 hisse bulunmaktaydı.

2-İskele Nahiyesh Değişik bölgelerde bulunan 8 köyün birleşmesinden oluşmuştu. Bu köylerden bazıları Çat, Mamanat, Cancalarköyü idi.

3-Yagobit (Arhavi) Nahiyesi: Merkezi bugün kü Makriyalü (Kemalpaşa) dır. 267 haneli bir bölgedir.

4-Gönye Nahiyesi: 5 köyü ve 56 hanesi vardı. Geliri martoloslara tahsis edilmişti.

Arhavi kazası 11 Ramazan 973 (1 Nisan 1566)’ da Gönye (Batum) sancağına bağlı idi. Ancak kazanın Batum sancağına tam olarak ne zaman bağlandığı konusunda kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Muhtemelen 1 Şubat 1561-10 Mayıs 1562 tarihleri arasındaki bir tarihte bu sancağa bağlanmıştır.

Nitekim 10 Mayıs 1562 tarihli bir kayıtta Arhavi’nin Batum sancağına bağlı olduğu görülmektedir. Gönye, 1554 tarihinde Trabzon sancağına bağlı Arhavi kazasının bir nahiyesi iken 17 Şevval 963 (23 Ağustos 1556)’ da Batum sancağına bağlı olduğu görülmektedir. 1583 yılında Arhavi kazası kendisine bağlı Arhavi ve Eksanos nahiyeleriyle Batum sancağına bağlı bulunuyordu.

Arhavi Kalesi: Kethüdası Ali oğlu Abdülkerim.

Kise Kalesi: Arhavi yakınlarında aynı adla anılan köyde olup, bu kalenin dizdarı Trabzon sancak beyine bağlı askerlerden Ali Sofya idi.