15. Yüzyılda Arhavi (Laz) Kazasının Nüfus Durumu

1486 ve 1515 tarihli yazımlarda “Laz”, 1520 ve 1554 tarihli yazımlarda “Arhavi” olarak kayıtlara geçmiştir.

15 ve 16. Yüzyıl arşiv kayıtlarında kaza merkezi ile ilgili bir bilgi bulunmamakla beraber tahrir kayıtlarında Arhavi isimli bir köy bulunmaktadır.

Kaza merkezi olması muhtemel bu köyün yakınında Arhavi kalesi adıyla bir de kale vardır. Bunun haricinde Makriyalu, Yagobit ve Gönye adlarıyla 3 merkez bulunmaktadır.

Laz (Arhavi) kazası 1486′ da Laz Mağal (Büyük Laz-Ulu Laz) adıyla anılan bir nahiyeden ibarettir.Bu tarihte Makriyalu (Kemalpaşa)’ ya tabi 3 köy varsa da burası ayrı bir nahiye değildir.

 1-Arhavi Kazası Merkezinin Nüfusu

Kaza merkezi olarak kabul ettiğimiz Arhavi köyü dışında Gönye nahiyesinin merkezi “Nefs-i Gönye”,Yagobit nahiyesinin “Nefs-i Yagobit” olduğu arşiv kayıtlarında belirtilmektedir. İskele nahiyesinin merkezi ise tesbit edilememektedir. İskele nahiyesi bugünkü Artvin ilinin ilçelerinden olan Borçka ve çevresini içine alıyordu. Yagobit nahiyesi de Hopa ile Makriyalu arasında idi.

1486 tarihinde Arhavi (Laz) kazasının merkezi olarak kabul edilen Arhavi köyünün nüfusunun tamamı Hıristiyan olup, | aklaşık 181 kişiden oluşmaktaydı.

2- Makriyalu (Kemalpaşa)’ nın Merkez Nüfusu

1486 tarihinde Makriyalu hisseli bir köy olarak kayıtlara geçerken 1500′ de “Karye-i Nefs-i Makriyalu” şeklinde kaydedilmiştir.

1486 Tarihi İtibariyle Makriyalu Merkezinin Tahmini Nüfusu

3- Gönye Nahiyesinin Merkez Nüfusu

1486 tarihli Tahrir defterinde Gönye nahiyesi ve merkezi ile ilgili bir bilgi verilmemektedir.

4- Arhavi (Laz) Kazasının Nüfusu

1486 yılında Laz nahiyesi olarak adlandırılmaktadır. Nahiye bazan Laz Mağal, bazen de sadece Laz adıyla kaydedilmiştir. Bunun haricinde Makriyalu adıyla anılan ve 3 köyün bağlı bulunduğu yer için ise 1486 tarihli kayıtlarda nahiye terimi kullanılmamaktadır.

Makriyalu olarak tabir edilen yer muhtemelen bir bölgenin adıdır.Nitekim adı geçen yer 1497-1500 yıllan arasındaki Trabzon sancağı ile ilgili Timar Defteri’nde Laz nahiyesine bağlı olarak gösterilmektedir.

1486 Tarihi İtibariyle Arhavi (Laz) Kazasının Nüfusu

1486 yılında Laz (Arhavi) kazasına bağlı 25 köy ve 6 hisseli köyle birlikte toplam 31 köy bulunuyordu. Bu köylere ait 8 hisse vardı. Bu tarihte hıristiyan nüfusun % 97.65′ i hane, % 0.85′ i bekâr, % 0.28′ i dul ve % 1.20′ si baştine idi.

Hıristiyan nüfus içinde müsellemler 146 kişilik nüfuslarıyla % 2.07, yamaklarda 147 kişilik nüfuslarıyla % 2.08′ lik bir oran teşkil etmekteydiler.Müsellem ve yamaklardan meydana gelen askeri görevliler Hıristiyan nüfus içinde % 4.15′ lik bir orana sahiptirler.

486 Tarihi İtibariyle Arhavi (Laz) Kazasının Ayrıntılı Nüfusu

1486 Tarihi İtibariyle Arhavi (Laz) Kazasının Kale, Merkez, Köy ve Mezra Sayısı ile Tahmini Nüfusları

Trabzon sancağı 1486 ‘ da Trabzon, Of, Rize, Atina, Arhavi ve “zeameti Kürtün” adlı 7 kazadan meydana geliyordu. Bu tarihte sancağın sınırlan içinde 4 nahiye, 5 merkez, 6 kale, 398 köy ve mezra bulunmaktaydı. Sancağın tahmini nüfusu 133.150’ye ulaşıyordu. Nüfusun yaklaşık 9650 ‘si müslüman ve 123.500’ü de hıristiyandı. Hıristiyanlar sancak nüfusunun % 92.75’ini, müslümanlar da % 7.24’ ünü oluşturmaktaydılar.

Sancağa bağlı kazaların nüfus yoğunluğu bakımından şöyle bir sıralama yapılabilir.

1-Trabzon 2-Rize 3-Of 4-Atina 5-Arhavi 6-Kürtün 7- Çepni 8- Torul

Müslüman Nüfus Yoğunluğu Bakımından da Şöyle Bir Sıralama Yapılabilir.

1-Kürtün 2- Trabzon 3- Çepni olup en az müslümanm bulunduğu kaza ise Torul’dur.

Hıristiyan nüfusun en çok bulunduğu kaza ise Trabzon kazası olup en az bulunduğu yer de Kürtün’ du.

1486 Tarihi İtibariyle Trabzon Sancağının Kazalara Göre Nüfus Dağılımı

1486 Tarihi itibariyle Trabzon Sancağındaki Nüfusun Şehirli, Köylü, Müsellem ve Kale Muhafızı olarak Dağılımı ve Birbirlerine Oranları

1486 tarihinde Trabzon sabcağmda dirlik sahipleriyle birlikte nefer olarak toplam nüfus 28.757 idi. Bunların 2483’ü müslüman ve 26.274′ ü de hıristiyan olarak kaydedilmiştir.

Ayrıca 1486 tarihinde Trabzon sancağı dahilinde toplam 24.580 hane, 1855 dul, 1732 bekâr, 292 dirlik sahibi hane ve 298 nefer dirlik sahibi bulunmaktaydı. Dirlik sahibleriyle birlikte sancağın tahmini nüfusu 134.600 civarındaydı. Bu nüfusun % 8.15’i müslümanlardan ve % 81.84’ü de hıristiyanlardan meydana geliyordu.