1515 – 1554 – 1515-1583 Tarihlerinde Rize Kaza Merkezinde Nüfus Durumu

1515 Tarihinde Rize Kaza Merkezindeki Müslüman ve Hıristiyan Nüfus

Müslüman olan kale görevlilerinin 6 neferi diğer sancaklardan getirilip Rize kalesine yerleştirilmiş olup, kalan 42 neferin nereden getirildikleri konusunda herhangi bir bilgi bulunmamaktadır. 1520 Tarihli 387 numaralı İcmal Defterinde hıristiyan nüfus 1515 tarihli 52 numaralı Tahrir defterindeki nüfusla aynıdır. Bu iki tahrirde müslüman nüfus içindeki kale görevlileri dışında bir değişiklik yoktur. 1515′ te Rize Kalesinde 48 nefer kale görevlisi bulunurken 1520′ de 31 nefer kale görevlisi bulunmaktaydı.

1515-1532 tarihlerini taşıyan 53 numaralı Timar İcmal Defterinde ise Rize Kalesi görevlilerinin sayısı 37 nefer olarak geçmektedir.

1554 Tarihinde Rize Kaza Merkezindeki Müslüman ve Hıristiyan Nüfus

1515-1583 Tarihleri Arası Rize Kazasının Merkez Nüfusu

Bu sayılara Müslüman kale görevlileri dahil değildir. Çünkü bu tarihteki Tahrir Defterinde kale görevlileri hakkında bilgi verilmemektedir. Ayrıca 1515 ve 1520′ de Müslümanlar arasında görülen 2 hanenin 1554 tarihli defterde görülmemesi dikkat çekicidir. Muhtemelen bunlar sancağın bir başka yerinde iskân edilmişlerdir.

1583 yılında yılında Rize kazasının merkezi bir mahalle ve beş hisseden meydana geliyordu. Mahallenin adı “Cami-i Şerif” olup, adı geçen mahallede oturanların tamamı Müslüman’dı. Bu mahallede oturan Müslümanlar 26 hane olup bunlarla ilgili 43 numaralı Tahrir Defterinde “salih ve mütedeyyin fukaralar olup şehirlü kayd olunmaları münasip olduğu kadısı ilâm itmeğin devam-ı saltanat-ı padişahiye duâgûy olup ehl-i sünnet cemaatinden… ” oldukları ve “resm-ira’iyetden… “muafoldukları kaydedilmektedir.

“Camii Şerif” mahallesinin dışında “Nefs-i Rize “de 7 hane bennâk ve 36 zemin hane Müslüman nüfus vardı. Ayrıca Rize kalesinde 30 nefer (20′ si hane, 10′ u bekâr) kale görevlisi mevcuttu.

1486 yılında Rize şehrinin nüfusu 1219 ‘ dan 1515′ te 1608′ e çıkmıştır. 29 yılda nüfus % 31.91 oranında artmıştır. Nüfusun yıllık büyüme hızı % 1.10′ dur. 1520 yılında merkez nüfusu Müslüman kale görevlilerinin eksilmesiyle 1543’ e düşmüştür. 5 yıllık dönemde toplam nüfusta % 4.53 oranında bir azalma meydana gelmiştir.

1554′ te ise nüfus; Müslüman kale görevlileri hariç 999 kişiye düşmüştür. 1520-1554 yılları arasındaki 34 yıllık zaman diliminde kale görevlileri hesaba katılmazsa merkez nüfusunun % 43.34 oranında azaldığı görülür.

Yılık düşüş nisbeti ise % 1.27′ dir. 1583 yılında kaza merkezinin nüfusu kale görevlileri ile birlikte 1685 kişiye yükselmiştir. Kale görevlileri hariç tutulduğunda 1554-1583 yılları arasındaki 29 yıllık devrede nüfusta % 57.65 ‘lik bir artış olduğu görülmektedir.

1486-1583 tarihleri arasındaki 97 yıllık zaman dilimi arasında Hıristiyan nüfus 1108′ den 1230′ a çıkmış (artış: % 11.01), aynı sürede Müslüman nüfus da 111′ den 455′ e yükselerek % 309.90 oranında artmıştır.’

37- Bostan Dr. M. Hanefi- 15-16. Asırlarda Trabzon Sancağında Sosyal ve iktisadi Haval-TTK-Ankara 2002