Rize’nin Rus İşgalinden Kurtuluşu 2 Mart 1918

Rize’ye doğru ilerlemek için Of ta takviye kuvvetlerinin gelmesini bekleyen birliklerimiz 2 Mart 1918′de ileri harekâta devam ederek Rize’ye girer. Böylece Rize Rus işgalinden kurtulmuş olur.

Bir yıl, on bir ay, 24 gün süren esaret döneminde Rizeliler acı ve yoksulluk çektiler. Ruslar halkın elinde ne varsa hepsini aldılar.

Köylere ve mahallelere dağılan Rus askerlerinin halkı rahatsız etmeye başlaması üzerine, pusuya düşürülen Rus askerleri öldürülmeye başlandı. Halkla çatışmadan çekinen Ruslar, askerlerini mecbur kalmadıkça halkın arasına sokmadılar.

Ruslar çekilirken ellerindeki silah ve cephaneyi Rum ve Ermenilere dağıttılar.

Trabzon’daki birliklerini deniz yoluyla tahliye eden Ruslar,Rize’deki tahliye işlemini ise karayoluyla yaptılar.

Sahilden konvoy oluşturarak çekilmeye başlayan Ruslarla halk arasında yer yer çatışmalar oldu.

Ruslar çekilirken, Ermeniler Rize çarşısını yaktılar, camileri ateşe verdiler.

Ermeniler Haldoz (Bağdatlı)mahallesindeki Taviloğulları kahvesi önünde İpsiz Recep Reis’in çetesiyle çatıştılar.

Çete mensuplarından İsmailoğlu Zihni, Öksüzoğlu Besim ve Murat ismindeki kişiler şehit oldular. Yağmalama olayları karşısında Türk çeteleri ve halk Ruslara karşı harekete geçti.

Genel Kurmay Başkanlığının 7 Nisan 1965 gün ve Harp Tarihi Dairesinin 2020-7-65 Sayılı Arşiv Yazılarına Göre, Rize ve İlçelerinin Kurtuluş Tarihleri Şöyledir.

• Rize    2 Mart 1918
• Çayeli    9 Mart 1918
• Pazar    10 Mart 1918
• Ardaşen    10 Mart 1918
• Fındıklı    11 Mart 1918

Rize’nin kurtarılmasından sonra Artvin’e kadar bölge halkı milis kuvvetler oluşturarak Rusların boşluğunu Ermenilerin doldurmasına ve katliam yapmalarına mani olmak için harekete geçmişti. Bu arada ilerlemeye devam eden 37. Kafkas tümeni 10 Mart’ ta Çayeli’ne girmiş ve 14 Mart’ ta Hopa’ya, 4 Nisan’ da da Sarp’ a ulaşarak Batum’u almak üzere 10. Kafkas Tümeninin Trabzon’dan takviye olarak gelmesini beklemeye başlamıştı .

Bu sırada bölgede bulunan Halit Bey bölge halkından kurduğu 3. Kafkas Tümeninin teşkilatlanması için çalışmaktadır. Yaklaşık 3000 kadar mevcudu bulunan tümen 1 Nisan’ da Hopa’dan hareketle 3 Nisan’ da Acara’ ya ulaşır.

5 Nisan’ da kolbaşı Rize’de olan 10. Kafkas Kolordusu doğuya doğru ilerlerken 9 Nisan’ da Mavera-i Kafkas Hükümeti bir ateşkes teklifinde bulunmuştu. Bunun üzerine 11 Nisan’ a kadar harekâtı durduran 3. Ordu komutanı Vehip Paşa Trabzon’da yapılan görüşmelerden sonuç çıkmayınca 37. Kafkas tümeni ile Borçka üzerinden Batum bölgesine ortak bir harekât düzenlemiş ve birliklerimiz taarruzla 14 Nisan 1918 ‘de Batum’ a girmişti.