Rize’de Atmaca Kültürü

Yöremizde Yapılan Atmacacılığın Kökeni Çok eskilere Dayanmakta ve günümüzde Halen Bir Gelenek Olarak yaşatılmaktadır.

Bölge İnsanımızın Atmacaya Olan sevgisi nedendir Bilinmez.Ağustos ayı geldiğinde Atmaca sevdalıları İşlerini güçlerini bırakıp, dağ taş demeden yarı aç yarı tok bir şekilde bu kuşun peşinde gezmektedirler.

Hatta Bu Öyleki Şarkılarımıza ve Türkülerimize bile konu olmuştur.Bunlardan bazıları ise;

Geldi Ağustos Ayi nerdesun Ali dayi, Bıldırcınlar geliyi hazirla Atmacayi
Atmacayim Atmaca, Kirdiler Kanadumu, Ne sevdaluk ne bişe Çikardiler adumi.

Atmacaya Adanmış bu türküler Böylece sürüp gitmektedir.Zaten Atmacaya adanan bu türküler ona olan sevdanın En büyük Göstergesi.

Atmaca sevdası Doğu karadeniz İnsanın Süre gelen bir sevdası ve Geleneği olarak bilinmekte.Ancak Rizeli olmayıpda Bu Sevdaya Gönül verenlerde yok değil.

Örneğin Batı Amerikalı olan ve İstanbulda Öğretmenlik yapan Luke Smith (arkadaşları Doğan Simit ismi vermiş) isimli 22 yaşındaki bir genç, her yıl Rize’ye gelip Atmaca avcılarıyla birlikte dağlarda av yapıyor.

Atmaca küçük yırtıcı kuş gurubundan olup,göçmen bir kuştur. Yılan, Kertenkele, kurbağa fare ve Özellikle Küçük kuşları avlayarak beslenmektedir.Avını En iyi Yakalayabilen Kuş türlerinden bir taneside Atmacadır. Avını yakalamada göstermiş olduğu üstün performans ve atikliği İle adete İnsanları büyülemektedir.

Bir Ok Gibi Fırlayarak avını pençeleriyle yakalar.Bir Atmacanın Ağırlığı 180-300 gram civarındadır. Bilim dilinde Atmacanın adı Accipiter Nisus’tur. Dişi Atmaca Erkek Atmacaya göre daha Büyüktür. Avlanmada Genellikle Dişi Atmacalar daha güçlü ve dayanıkı olduğu için kullanılır.

Atmacanın erkeğine “Mamulitsa”, bir yaşından büyük olan Atmacalarada “Tüylek” denmektedir. Avcılık için, insana alışmaları ve eğitilmeleri daha kolay olduğundan tutuldukları senenin yavruları yani bir yaşını doldurmamış olanlar genellikle İnsanlara Alışmaları Kolay olduğundan tercih edilmektedir.

İyi huylu atmacalar saklanıp bir sonraki yıl avda kullanılmaktadır.Ender olsa da doğada kalmış bir yaşından büyük atmacalarla da (Hava Tüyleği) avcılık yapılmaktadır.

Atmaca, Afrika, Asya ve Avrupanın ormanlık bölgelerinde yaşar. Ağustos ayından başlamak üzere Ekim ayının sonuna kadar kuzeyden güneye ve kışı güneyde geçirdikten sonra da Nisan Haziran aylarında da güneyden kuzeye göç ederler.

Elde Edilen Bilgiler ışığında, Atmacalar sonbahar göçünde Orta Avrupa, Orta Rusya ve güney batı Asya ormanlıklarından güneye doğru göç ederler.

Bu göçler sırasında iki yoldan ülkemizin doğu ve batı sınırlarına yakın bir yol takip ederler. İlk göç yolları; Alplerden Başlayarak Adriyatik sahilleri, Yunanistan, Doğu Trakya ve İstanbul boğazını takib ederek güneye İnerler.

İkinci bir göç yolu ise, Orta Rusya’dan başlamak üzere Kafkas dağlarının batı yamaçlarını takip ederek Karadeniz kıyılarından Doğu Karadeniz dağlarını geçerek güneye inerler.

Ülkemizde ise Atmacacılık olarak bilinen ve halen gelenek olnarak sürdürülen atmaca ile avcılık; Rize’nin Çayeli, Pazar, Ardeşen, Fındıklı ve Artvin’in Arhavi, Hopa, Kemalpaşa ilçelerinde yapılmaktadır. Buralardan olup Diğer İllerde ikamet edenler ise Atmaca sevdasından vazgeçmeyip bulundukları yerlerde bile atmaca beslemekte ve Atmaca İle Avlanmaktadırlar.

Atmacacılık birbirini izleyen bir avlar zincirinden meydana gelmektedir. Asıl amacı yırtıcı bir kuş olan atmacanın içgüdüsel eğilimlerinden faydalanarak bıldırcın avlama yöntemini içermektedir.

Ayrıca Rizelin atmacaya olan Sevdasını anlatmak içinde Rize Şehir Merkezinde Bir Atmaca Heykeli bile mevcut.