Rize’de Eskiden Güneş Duası

Derleme Yapılan Yer: Çayeli Aşıklar Köyü. Derlemeyi Yapan: Orhan Naci AK
Kaynak Kişi: Emine Eskici. 80 yaşında. Şairler köyünde doğdu, aynı köyden bir kişi ile evlendi.
Derleme Tarihi: 08.08.1992

Emine Eskici’nin anlattığına göre güneş duası, 5 ile 10 yaş çocuklannm yaptıklan bir oyun. Belki de bir tören, bir ayin. Hava kapalı, çiseli veya yağmurlu olur ve bu bazen günlerce sürer. Köyde olsun, yaylada olsun bu yağmurlu ve çiseli hayat çekilmez olur. Günlerce güneş görülmez.

Bunun üzerine çocuklar toplanarak bir bublik edelim derler. Bir çalı süpürgesini gelin kıyafetinde giydirirler. Bu korkuluk gelinin bir kolundan biri, diğer kolundan başka bir çocuk tutarak ev ev dolaştırırlar. Her evin önüne durarak hep birlikte şöyle derler:

“Abluk kubluk ne ister? Yağ kabından yağ ister, tuz kabından tuz ister, un kabından un ister, Allahtan güneş ister.” Evlerden çocuklara bazan un, bazan tuz, bazan da yağ verilir. Açıkta bir ateş yakılır ve toplanan malzeme kullanılarak bir çorba pişirilir. Çorba yenir ve oyun sona erer.

Bu oyun veya tören Çayeli’nin Aşıklar köyünde ve bu köyün dolaştığı yaylalarda yapılırdı. Emine ESKİCİ kendi ifadesine göre sığır çobanı idi. Aşıklar köyü sakinlerinin belli bir yaylası yoktu. Gezcinci yaylacılardı. Başlıca şu yaylalara giderlerdi. Çimil Yaylası, Hotoçur Yaylası, Yedi Göller Yaylası, Tortun Uncular Yaylası.

Emine Eskiciye şu soruları sordum:

Büyükler çocukları, bu dua veya oyun için teşvik ederler mi idi?
Emine yelkenci bu sorumuzu şöyle cevaplandırdı: Güneş uzun süre görülmezse, büyükler çocuklara: “Bir bublik edelim” derlerdi. Bu oyun bazan senede bir kaç de fa yapılırdı.

Bu duadan sonra güneş görünür mi idi.?
Bu sorumuza da: “Güneş bildiğini okur” anlamında sözler söyledi.

Aynı köyden Cemal Eskiciye göre bu köylüler eskiden Hemşin’den gelmişlerdi. Eskiden Hemşinliler gibi giyinirlerdi. Puşi takarlardı.

Bizim gördüğümüz kadar bugün ki giyimleri ne Rizeli ne de Hemşinii. Rizeli köylüler gibi makaslı peştamal örtünen görmediğimiz gibi, başlarına puşi bağlayanlar da görmedik. Başlarına çember bağlıyorlar ve basma etek giyiyorlar.

Çayeli’nin Aşıklar köyü, Kaptanpaşa bölgesi, Rize’nin Küçükçayır köyü ile Gürgen’in üs kısımları Hemşinli’dir. Hemşin’in yayla gelenekleri ile tulum çalarak horon oynama adetleri buralarda devam etmektedir.