Rize Deyimleri (Rize İli Ağızları)

      27.10.2008
      8.252
      Rize Deyimleri (Rize İli Ağızları)

      Rize ili ağızları kendi bünyesinde bazı önemli farklılıklar gösterir. Etnik yerleşmelerin değişik kollara, değişik tarihlere ve değişik alanlara yayılmasıyla ortaya çıkan bu durum bölgeyi beş ağız yöresine ayırmamızı gerekli kılmıştır.

      1.Ağız Yöresi: Rize il merkezi (merkez ilçe köyleri dahil), Kalkandere, İkizdere, Güneyce, Güneysu, Büyükköy, İyidere, Derepazarı bölgeleridir. Bu yöre çerçevesindeki ağız birliğinin doğuşunda, İkizdere ilçesinin eski bir etnik çekirdek olarak büyük rol oynadığı anlaşılmaktadır.

      Rize il merkezi ve yakın çevresi başta olmak üzere, bu yöre dahilindeki çeşitli köy ve beldelerde oturan en geniş ve en eski ailelerin köken bakımından İkizdere’ye bağlı olmaları, ilçenin geçmişte bölgeyi Türkleştirmek için Anadolu’dan gönderilen Türk oymakları ile Tebriz’den gelen Akkoyunlu Türkmenlerinin ilk yerleşme merkezi olduğunu düşündürmektedir.70

      2. Ağız Yöresi: Çayeli ilçe merkezi ile yakın çevresini içine alan bu ağız yöresi, 1. Ağız yöresine çeşitli yönlerden benzerlik gösterir ve onu öbür üç ağız yöresinden ayıran özelliklere ortak olur.

      3.Ağız Yöresi: Çamlıhemşin ve Hemsin ilçelerini içine almaktadır. Diğer ağız yörelerinden oldukça farklı niteliklerle ayrılmaktadır.

      4.Ağız Yöresi: Çayeli ilçesine bağlı Kaptanpaşa (Senoz) beldesiyle köylerini içine alan dar bir yöredir. 3. Ağız yöresinin özelliklerine ortak olan bu yöre, öbür yandan çeşitli nitelikleriyle 2. Ağız yöresine yakınlık göstermektedir. Bu bakımdan Kaptanpaşa ağzı bu iki değişik ağzın karışıp kaynaşmasından doğmuş bir ağızcık olarak düşünülebilir s e de onu öbürlerinden ayıran önemli ve esasa dayalı farklılıklar vardır.

      5.Ağız Yöresi: Pazar, Ardeşen, Fındıklı, Arhavi, Hopa ve Kemalpaşa ile Sarp’a kadar uzanan bölgede görülür. Lazca adı verilen yöresel bir konuşma dili de konuşulduğu bu yörede 3. Ağız yöresiyle de sıkı bir ortaklık göze çarpar. Bölgenin diyalektolojik durumu konusunda şu noktayı da belirtmek gerekir ki, yukarıda yayılışlarını göstermeye çalıştığımız ağız yörelerini idari bölümlemede olduğu gibi kesin sınırlarla birbirinden ayırmak bir noktaya kadar mümkün veya gerçekliğe uygun görünmemektedir.

      Lazca adı verilen konuşma dilinin yazı dili haline getirilmesi için 1990’h yılların başında küresel güç destekli başlatılan sera çalışmaları bu ülkelerin Kafkas politikalarının bir sonucudur. Megreller ‘le ortak alfabe yaratılmaya çalışılması da yeni azınlıklar yaratma ve böylelikle bölgeye egemen olma düşüncelerinin bir sonucudur. Ancak halkımız bunların farkındadır ve bölgemizin bir Filistin yada Kuzey Irak olmasına izin vermeyecektir. SONUÇ

      G. Nemeth ” Batı Rumeli ağızlarının anayurdu Trabzon, Rize, Çoruh ve Kars’tır. Diyaktolojik açıdan bu bölge kapalı ve organik bir bölgedir” görüşüyle Kuzeydoğu Anadolu ve Batı Rumeli arasındaki dil akrabalığını ortaya koymaktadır.A.Caferoğlu’da “Kuzeydoğu Anadolu, Batı Rumeli ağızlarının Köktürk abidelerinin fonetik özelliklerine sahip olduğunu” belirtmektedir.

      Eskiden Kullanılan Kelime ve DeyimlerBugünkü Dilde KarşılıklarıKullanılanBölge
      AfomiGüyaMerkez ilçe
      AnderFena, kötüMerkez ilçe
      Alemediiplik kelebini masuraya sarmak için iplik kelebinin giydirildiği düzenekMerkez İlçe
      ApsomatiYanan ateşten uçuşan kıvılcımlı küllerMerkez İlçe
      AbaAbla, teyze, hala, yengeMerkez ilçe
      AposkalYapılmakta olan işMerkez ilçe
      AbulaAblaMerkez ilçe
      AfkurmakHavlamakMerkez ilçe
      ArapıçaArap kabağı,siyah kabakMerkez ilçe
      AndiDokuma tezgâhıMerkez ilçe
      AzinaIrmak kenarında bulunan verimli araziMerkez İlçe
      AvlakSu arkıMerkez ilçe
      AçubakanFalcıMerkez Ilçe-İkizdere
      Ağrına GitmekGururuna dokunmakMerkez Ilçe-İkizdere
      AnağulisMidebulantısı, birbirine karışmakMerkez Ilçe-İkizdere
      ApoksiDemircinin herhangibir demir aletini ısıtarak düzeltmesiMerkez Ilçe-İkizdere
      AşlamaKüçük ağaç veya meyva fidesiMerkez ilçe -İkizdere
      AhpunGübreMerkez ilçe
      AvliAvluMerkez Ilçe-İkizdere

       

      Bıldır/BuldurGeçen yılMerkezllçe-Kalkandere
      Ballı LobyaSoya fasulyesiMerkez ilçe
      BunmeOdaMerkez ilçe
      BozgerAğaçlık ve çalılık yerMerkez ilçe
      BinamYavrumMerkez ilçe
      ButBaldırMerkez ilçe
      BihovaÇabuk, anidenMerkez ilçe
      BertilmekToprağın yarılmasıMerkez ilçe
      CağŞiş, örgü şişiMerkez ilçe
      CelepKavurma yapmak için satın alınan inekMerkez İlçe
      CeğerliDeğmiş, olgunlaşmışMerkez ilçe
      CeğerCiğerMerkez ilçe
      ÇambiÖrgü, saç örgüsüMerkez ilçe
      ÇilimburaAteş böceğiMerkez ilçe
      ÇapikaKüçük çömlek, maşrabaMerkez ilçe
      ÇağanaYengeçMerkez ilçe
      ÇeğelÇakılMerkez ilçe
      ÇaşıtCasus, fesatlıkMerkez ilçe
      ÇiçiliSolucanMerkez ilçe
      ÇorlanmakYemek yemekMerkez ilçe
      ÇivitÇekirdekMerkez ilçe
      ÇıpaArı iğnesiMerkez ilçe
      ÇınyaTavuk pisliğiMerkez ilçe
      ÇimlaÇapak, göz çapağıMerkez ilçe
      ÇişonAğaca sarılan sarmaşıkMerkez ilçe
      ÇapliDizimMerkez ilçe
      ÇığırtaKızgın yağda kızartılan sulu Unlu hamur çeşidiMerkez İlçe
      Çakudi/SakudiSalkım, üzüm salkımıMerkez ilçe
      ÇimidiBeyinMerkez ilçe
      ÇupuriEzilmiş, suyu sıkılmış üzüm artıklarıMerkez İlçe
      ÇupiÇalı-ÇırpıMerkez ilçe
      ÇerikKalın tahtaMerkez ilçe
      ÇafıÇatallı kürekMerkez ilçe
      Çahataraiki cevizle yapılan çocuk oyuncağıMerkez İlçe
      ÇamçakaDeğirmen taşı üstüne konan ve tane döken olukMerkez İlçe

       

      ÇürüğayıTemmuz, çürük ayMerkez ilçe
      Çuis EtmekAcımak,ağırmakMerkez İlçe
      ÇepliKıymık, küçük ağaç veya taş parçasıMerkez İlçe
      ÇahraElle çevrilen bir düzenekMerkez ilçe
      ÇepukKüçük kare şeklinde örme el sepeti. Kuviçadan küçükMerkez İlçe
      Çiseİnce yağmur tanecikleriMerkez ilçe
      ÇilotoriBağırsakMerkez ilçe
      ÇikliSimitMerkez İlçe
      ÇilikuvarisDairevi şekilde dönmekMerkez İlçe
      Çali PatiKuş tutmaya yarayan düzenekMerkez ilçe
      ÇilburUn ve ağın pişirilmesi ile yapılan yemekMerkez İlçe
      ÇofoÇimMerkez İlçe
      ÇaçelÇubuklardan örülen ve ev içinin üstüne konan dumanı geçiren döşemeMerkez İlçe
      ÇiçaEmzikMerkez Ilçe-Çayeli
      ÇıkaraÇalımsı bir bitkiMerkez ilçe
      ÇerçelidaSuda bulunan çok küçük canlılarMerkez ilçe
      Çelefudiince odun parçasıMerkez ilçe
      DizlukUzun erkek donuMerkez ilçe
      DavliOdun kütüklerinin baltayla parçalanmış kısımlarıMerkez İlçe
      DarniEvin en üstünde örtü ile tavan arasında kalan yerMerkez İlçe
      DeğmekMeyvenin OlgunlaşmasıMerkez ilçe
      DondarcıDüğünlerde yemeği yöneten kişiMerkez ilce
      DüzenciGelini hazırlayan bayanMerkez ilçe
      DadanmakSıkılmakMerkez ilçe
      DonakSüslenmeye ve donatmaya yarayan eşyaMerkez İlçe
      DoğdiVarya, çekiç ve keser’in döven kısmıMerkez İlçe
      Dibekİçine buğday konulup kopalı ile dövülerek samanı ayırmaya yarayan yuvarlak biçimde içi oyulmuş taşMerkez İlçe
      DilaviAyran küpüMerkez İlçe
      DolaylukBele bağlanan peştemalMerkez ilçe
      EğratlukİmeceMerkez ilçe

       

      ÇilburUn ve ağın pişirilmesi ile yapılan yemekMerkez İlçe
      ÇofoÇimMerkez ilçe
      ÇaçelÇubuklardan örülen ve ev içinin üstüne konan dumanı geçiren döşemeMerkez İlçe
      ÇiçaEmzikMerkez Ilçe-Çayeli
      ÇıkaraÇalımsı bir bitkiMerkez ilçe
      ÇerçelidaSuda bulunan çok küçük canlılarMerkez ilçe
      Çelefudiince odun parçasıMerkez ilçe
      DizlukUzun erkek donuMerkez ilçe
      DavliOdun kütüklerinin baltayla parçalanmış kısımlarıMerkez İlçe
      DarniEvin en üstünde örtü ile tavan arasında kalan yerMerkez İlçe
      DeğmekMeyvenin OlgunlaşmasıMerkez ilçe
      DondarcıDüğünlerde yemeği yöneten kişiMerkez ilçe
      DüzenciGelini hazırlayan bayanMerkez ilçe
      DarlanmakSıkılmakMerkez ilçe
      DonakSüslenmeye ve donatmaya yarayan eşyaMerkez İlçe
      DoğdiVarya, çekiç ve keser’in döven kısmıMerkez İlçe
      Dibekiçine buğday konulup kopalı ile dövülerek samanı ayırmaya yarayan yuvarlak biçimde içi oyulmuş taşMerkez İlçe
      DilaviAyran küpüMerkez ilçe
      DolaylukBele bağlanan peştemalMerkez ilçe
      EğratlukİmeceMerkez İlçe
      EnişteDamatMerkez ilçe
      EşkinFiliz, sürgünMerkez İlçe
      Eşadeinsan suretinde yapılan korkulukMerkez İlçe
      Ev içiEvin girişinde içinde ocak ve mutfağın bulunduğu, oturma ve yemek yemeye yarayan bölümüMerkez İlçe
      EretiEğrelti OtuMerkez İlçe
      EmiceAmcaMerkez İlçe
      FeliDilim, parça, kabak felisi

       

      itruka

      Kestanenin ilkbaharda çimlenerek toprak üzerine çıkması

      Merkez İlçe

      Fufudi

      Çiban,sivilce

      Merkez İlçe

      Fufula

      Hafif

      Merkez ilçe

      Foli

      Yuva

      Merkez İlçe

      Fafatara

      Hafif kadın

      Merkez İlçe

      Fuşki

      Taze gübre

      Merkez ilçe

      Fitra

      Mısır fidanı

      Merkez İlçe

      Feretiko

      Kendir bezi

      Merkez İlçe

      Fitiltopu

      Hava basıncı ile çalışan ve üstüpü topunu patlatarak uzağa atan bir oyuncak

      Merkez İlçe

      Feğti/Fehti

      Bir nevi çit

      Merkez ilçe

      Fümesi

      Taze mısırdan öğütülmüş un. Furnesi ekmeği

      Merkez ilçe

      Fartik

      Bele bağlanan cepli bez

      Merkez İlçe

      Filispit

      Bisiklet

      Merkez İlçe

      Ferim Kalmadı

      Gücüm yoktur, halsizim

      Merkez İlçe

      Gadanı Alsun

      Sana feda olsun

      Merkez ilçe

      Gömüğü Sevilmek

      içi güzel olmak,sevimli

      Merkez ilçe

      Göreslenmek

      Özlemek, göresi gelmek

      Merkez ilçe

      Güneli

      Güneş gören yer

      Merkez ilçe

      Gerdel

      Tahtadan yapılan ve hayvanların yemek yediği kap

      Merkez İlçe

      Ges

      Sopa

      Merkez ilçe

      Gorğorina

      Çukur yer

      Merkez ilçe

      Ginzili

      Damak

      Merkez ilçe

      Ganca

      Kene

      Merkez İlçe

      Gaco Kuşu

      Bir cins kuş

      Merkez İlçe

      Goy

      Uvey

      Merkez İlçe

      Gezep

      Belâ

      Merkez ilçe

      Ğarğaris etmek

      Bağırıp çağırmak

      Merkez ilçe

      Gemence

      Omuza alınan heybe

      Merkez ilçe

      Ghurtumi

      Gırtlak

      Merkez ilçe

      Gilça

      Taze Mısır

      Merkez İlçe

      Goladi

      Büyük toprak parçası

      Merkez ilçe

      Heseğten

      Sahiden, hakikaten

      Merkez İlçe

      Hizan

      Cimri

      Merkez ilçe

      Haşli

      Sıcak

      Merkez ilçe

       

      Haçan

      Eğer

      Merkez ilçe

      Halaçi

      Dolu

      Merkez ilçe

      Hapa/Hupi

      Kabağın yumuşak içi veya üzümün kabuğu

      Merkez ilçe

      Hovini Almak

      Hevesini almak

      Merkez ilçe

      Hohori

      Baykuş

      Merkez ilçe

      Hapsikoli

      Hamsili ekmek

      Merkez ilçe

      Hapsi

      Hamsi

      Merkez ilçe

      Hamduspara

      Siyah renkli diken meyvesi

      Merkez ilçe

      Hobur

      Hortlak

      Merkez ilçe

      Hovum yoktur

      iyi değilim, halsizim

      Merkez ilçe

      Hain

      Çok fazla, zalim

      Merkez ilçe

      Hoholi

      Yaprak

      Merkez ilçe

      Hohol Olmak

      Birbirine karışmak, düğüm olmak

      Merkez ilçe

      Hılça/Gilça

      Taze Mısır

      Merkez ilçe

      Haşuli

      Süt ile mısır ekmeğinin pişirilerek yapılan yemek

      Merkez ilçe

      Hastuçi

      Ezik, ezilmiş

      Merkez ilçe

      Hayat

      Eviçi

      Merkez ilçe

      Hohovis Etmek

      Çömelerek oturmak

      Merkez ilçe

      Harhali

      Dane

      Merkez ilçe

      Hoperi

      Kurutulmuş su kabağı

      Merkez ilçe

      Hark

      Ark

      Merkez ilçe

      Hosti

      Kızgın ateş

      Merkez Ilçe-Çayeli

      Hasılı Çarık

      işlenmiş deriden yapılan çarık

      Merkez İlçe

      Hedik

      Çubuklardan yapılmış geniş kar ayakkabısı

      Merkez ilçe

      Hizana Gelmek

      ineğin çiftleşme isteği

      Merkez ilçe

      Hmcır/ Hınzır

      Kızgınlık belli eden ve yapılan işi beğenmeyenlere yapılan hitap

      Merkez ilçe

      Hâloki

      Tükürük

      Merkez ilçe

      iki Canlı

      Hamile kadın

      Merkez ilçe

      işmar Etmek

      Baş, göz, kaş ve elle işaret etmek

      Merkez ilçe

      Itroni

      Sandalye

      Merkez ilçe

      Iştoni

      Don

      Merkez ilçe

      Koftera

      Suyu paylaşmak için arkın çıkışına konan düzenek

      Merkez ilçe

       

      Korob

      Baraka

      Merkez ilçe

      Kuplika

      Hıçkırık

      Merkez ilçe

      Kupas

      Yüzüstü yatmak

      Merkez ilçe Güneysu

      Kopeli

      Piç

      Merkez İlçe

      Kalif

      Çocukların çeşitli odun parçalarıyla yaptığı oyuncak

      Merkez İlçe

      Kaflıl

      Ocaklık, lobya kafuli, diken kafuli gibi…

      Merkez İlçe

      Kevi

      Kavi, muhkem, sağlam

      Merkez İlçe

      Kavara

      Yellenmek

      Merkez İlçe

      Köfte

      Kesmeyen bıçak, alet

      Merkez ilçe

      Kumuşi

      Kestanenin dikenli kabuğu

      Merkez İlçe

      Kuduçi

      Gaga, kuş gagası

      Merkez ilçe

      Kuyis Etmek

      Bağırmak, çığlık atmak

      Merkez İlçe

      Kunci

      Kendir bitkisinin odunsu kısmı

      Merkez İlçe

      Kartuli

      Bacalarda oluşan kurum

      Merkez İlçe

      Kuviça

      Orme el sepeti

      Merkez ilçe

      Kolistavra

      Kertenkele

      Merkez İlçe

      Katotori

      Kapı eşiği

      Merkez İlçe

      Kukari

      Çengelli sopa

      Merkez ilçe

      Koma

      Toprak duvar,küçük U şeklinde vadi

      Merkez İlçe

      Keğle

      Bit

      Merkez İlçe

      Kataça

      Alın

      Merkez ilçe

      Kotha

      Ustü açık sandık

      Merkez ilçe

      Kanca

      Çengel

      Merkez ilçe

      Kopça

      Düğme

      Merkez ilçe

      Kaleci

      Boncuk

      Merkez ilçe

      Koça

      Boncuk, öksürük nöbeti

      Merkez Ilçe-Çayeli

      Korkoti

      Kalın öğütülmüş mısır

      Merkez ilçe

      Kot

      Yarım tenekelik tahta külek

      Merkez ilçe

      Keğriça

      İneklerin severek yediği Bir cins ot

      Merkez ilçe

      Kakaçi

      Koyun Pisliği

      Merkez ilçe

      Koliva

      Suda pişmiş taze mısır

      Merkez ilçe

      Kuvarı

      Ham incir, makat

      Merkez ilçe

      Kukuçi

      İnce dane

      Merkez ilçe

       

      Kevret

      Yatak

      Merkez ilçe

      Koti

      Kara lahananın gövdesi

      Merkez ilçe

      Kotila

      Ense

      Merkez ilçe

      Komri

      Tahta iskemle

      Merkez ilçe

      Koleti

      Sac üzerine pişirilen ince ekmek, pide

      Merkez ilçe

      Koleti Peyniri

      Pide tipinde peynir

      Merkez ilçe

      Kohlidi

      Salyangoz

      Merkez ilçe

      Kupli

      Asma kilit

      Merkez ilçe

      Kopali

      Tokmak, kendir dövmeye yarayan ve su ile çalışan düzenek

      Merkez İlçe

      Kodes

      Hapishane

      Merkez ilçe

      Koçyali

      Su dibeği, çakal kaçıran

      Merkez ilçe

      Kalopya

      Sarı asma kuşu

      Merkez ilçe

      Kemane Çalmak

      Önem vermemek

      Merkez ilçe

      Koso

      Kuluçka, tavuğun yumurta etmemesi

      Merkez ilçe

      Kotbaş

      Aptal kişi

      Merkez ilçe

      Kutali

      Yontulmuş odun parçası

      Merkez ilçe

      Kakali

      Erkek çocuk erkeklik organı

      Merkez ilçe

      Kontra

      Deri ayakkabı

      Merkez ilçe

      Kumar/ Komar

      Bir orman bitkisi

      Merkez ilçe

      Küçüğayı

      Şubat

      Merkez ilçe

      Külek

      İçine yağ, minci, yoğurt gibi yiyeceklerin konduğu tahta kap

      Merkez ilçe

      Kurseli

      Kesilen mısır bitkisinin tarlada kalan kısmı

      Merkez ilçe

      Karakoncolos

      Kışın soğuk günleri

      Merkez ilçesi

      Kayde

      Ezgi, türkü havası

      Merkez ilçe

      Kılavlamak

      Aleti ince bilemek

      Merkez ilçe

      Kofo/ Kofı

      Sağır

      Merkez ilçe

      Korbakor Olmak

      Yok olmak, kötü duruma düşmek

      Merkez ilçe

      Kanci

      Dilim, meyve dilimi

      Merkez ilçe

      Kaybana

      Kötü, fena

      Merkez ilçe

      Kutala

      İşi gücü olmayan, boşta gezen

      Merkez ilçe

      Kakata

      Çay tohumu

      Merkez ilçe

      Kaçafan

      Uçurum

      Merkez ilçe

      Kukul

      Merkez ilçe

      Kalac

      Sıcak rüzgar

      Merkez ilçe

      KukulaYün örme başlıkMerkez ilçe
      KoçiraTutumluMerkez ilçe
      KandevaMuslukMerkez ilçe
      Karlı-BuzluPekmezle karın karıştırılarak yapılan dondurma türü yiyecekMerkez İlçe
      KastaniçaBeyaz kabakMerkez İlçe
      KerezayıKiraz ayı, HaziranMerkez İlçe
      KuvaleteHızar biçmek için, biçilecek odunun üzerine konulup biçme işleminin yapıldığı tezgâhMerkez İlçe
      KupasYüzüstüMerkez İlçe
      KapoçiŞişikMerkez ilçe
      KuçiKöpek yavrusuMerkez İlçe
      KotoriBokMerkez ilçe
      Konsoliçine elbiseler konan, üstü aynalı ve gelinlik kızların çeyizlerinin konduğu uzun çekmeceli mobilyaMerkez İlçe
      KangaliArık, çok zayıfMerkez İlçe
      KösreÇevrilerek aletleri bilemeye yarayan yuvarlak bileme taşıMerkez İlçe
      KumanyaErzakMerkez ilçe
      KunduriŞişmanMerkez ilçe
      KovukOyukMerkez İlçe
      KoplamaZıplayarak koşmaMerkez ilçe
      KasarKireçle yapılan beyazlatmaMerkez ilçe
      LikapaMeyveleri yenebilen çalımsı bir bitkiMerkez İlçe
      LağusMısırMerkez ilçe
      LahoKor ateşin yansımasıMerkez ilçe
      LahmiAptal adamMerkez ilçe
      LengerBüyük sahanMerkez ilçe
      LalaAptalMerkez ilçe
      Leberdekince uzun kişiler için söylenen argo bir kelimeMerkez İlçe
      LapiAptalMerkez ilçe
      LuküsGazla çalışan lüks lambaMerkez ilçe
      LeğenÇamaşır teknesiMerkez ilçe
      Lağum AtmakDinamit patlatmakMerkez ilçe
      LopÇok olgunlaşmış meyveMerkez ilçe
      Laf alup satmakDedikodu yapmakMerkez İlçe
      LaparaAptal adamMerkez İlçe
      LobyaFasulyeMerkez ilçe
      LangonaKısa boylu bir yılanMerkez ilçe
      Luluçiince uzun sırıkMerkez ilçe
      LapazaOtsu bitkiMerkez ilçe
      LamiFasulyenin meyvesiMerkez ilçe
      LivorOtsu bitkiMerkez ilçe
      LikmenŞişesiz yanan küçük idare lambasıMerkez İlçe
      Limas EtmekKarın ısınıp erimeye başlaması, havaların yumuşamasıMerkez İlçe
      Lina YapmakÇamaşır asmak için ip germekMerkez ilçe
      LiverTabancaMerkez ilçe
      LaperiKavurma pişirirken tavayı karıştırmaya yarayan aletMerkez ilçe
      MancaBüyük kazanda yapılan yemekMerkez ilçe
      MayaliBuğday unundan yapılan mayalı ekmekMerkez İlçe
      MileMisketMerkez İlçe
      MirasMile, misketMerkez ilçe
      Met-değnekÇelik çomak oyunuMerkez İlçe
      MarkoErkek kediMerkez İlçe
      MastiDişi kediMerkez ilçe
      MuncuriSümsükMerkez ilçe
      MomolikaZimilaçi dikeninin meyvesiMerkez İlçe
      MitiBurunMerkez ilçe
      MakoçiMekikMerkez ilçe
      MutaHoholi konulan ve çubuktan aralıklı olarak örülen sepetMerkez İlçe
      ModyoliDeğirmende öğütülecek maddelerin konduğu ambarMerkez İlçe
      Murmuris EtmekHomurdanmakMerkez ilçe
      MaroslamakFide yada yaprakların solmasıMerkez İlçe
      MatahçaraOmuzda taşınan herhangi bir yükün ağırlığını iki omuza bölüştürmek için diğer omuza konup yüke alttan verilen destekMerkez İlçe
      ManyaKömür lekesiMerkez İlçe
      MaçaÇekiçMerkez ilçe
      MaranGenellikle ağaçtan yapılan küçük evMerkez İlçe
      NaylaSerender,erzak ambarıMerkez ilçe
      Nanuris EtmekNinni etmekMerkez ilçe
      Nabedil OlasımYok olasunMerkez ilçe
      NefelBıldırcın tutmak için gerilen ağMerkez ilçe
      OtlukMısırın hayvanlar tarafından yenebilen gövdesiMerkez ilçe
      OrsidiBir cins sert ağaçMerkez ilçe
      Pulamaineklere verilen sulu yiyecekMerkez Ilçe-Çayeli
      PardiDişi çakalMerkez ilçe
      PaçaturaKazılan topraktaki kaim toprak parçalarıMerkez ilçe
      PaçiKız çocuk, Bekâr kızMerkez ilçe
      PaliAhırda ineğin bağlandığı kazıkMerkez ilçe
      PuliTavuk veya kuş yavrusuMerkez ilçe
      PuçiTavuk veya kuş yavrusuMerkez ilçe
      PuçiKarınMerkez ilçe
      PerçemMısırın baş püskülüMerkez ilçe
      PeçaryeÇitMerkez ilçe
      PatiçiYassıMerkez ilçe
      PatomaAhırın tahta döşemesiMerkez ilçe
      PumburiKanatlı ve ısıran bir böcekMerkez ilçe
      PodesNaylanın ağaç tekerlekleriMerkez ilçe
      PafuliPatlamış MısırMerkez ilçe
      Paçariş EtmekMani olmakMerkez ilçe
      PatiKüçük tahtaMerkez ilçe
      PepeçuraŞira ile unu karıştırarak yapılan bir nevi yemekMerkez ilçe
      Peçiİnce deriMerkez ilçe
      PeçibaşKabak baş, saçı dökülmüşMerkez ilçe
      PahçaOtların muhafaza edildiği eğreti yapıMerkez ilçe
      PromoErken gelen ve olgunlaşan sebze, ekinMerkez ilçe
      PipiliErkek çocukların cinsel organıMerkez ilçe
      Pelki/PlekiKüllükte içinde ekmek pişirilmeye yarayan taştan kapMerkez ilçe
      Peşe GitmekKızın anlaşarak oğlanın peşine gitmesiMerkez ilçe
      PitemiYarım metrelik ölçü birimiMerkez ilçe
      Pif kokmakKötü kokmakMerkez ilçe
      PeşkirHavluMerkez ilçe
      PurtiEv eşyasıMerkez ilçe
      PatuliYoğun Kar YağışıMerkez ilçe
      Rahna ÇakumasıÖrümcek AğıMerkez ilçe
      RahnaÖrümcekMerkez ilçe
      RokopodiKendir ipliği eğirmek için yapılmış bir düzenekMerkez ilçe
      RokaTaneli mısır koçanı, üzerine taranmış kendir lifleri sarılan ve iplik eğirmede kullanılanMerkez İlçe
      RohtikoKepçeli lahana içine mısır ekmeği doğranarak yapılan yemekMerkez İlçe
      RokopiMısır fidelerinin seyreltilme işinde koparılan fidelere verilen isim.Merkez İlçe
      RoğhatıRoka üzerine kendir liflerini saran meşin bir kayışMerkez ilçe
      PınıklanmakOyalanmakMerkez ilçe
      PaklanmakTemizlenmek, yokolmakMerkez ilçe
      ParakamiAteşlikMerkez ilçe
      SakudiSalkımMerkez ilçe
      SizmeYoğurtun süzülerek suyu alındıktan sonra geriye kalan kısmıMerkez İlçe
      SumarGeç ekilen sebzelerMerkez ilçe
      SığranIsırgan otuMerkez ilçe
      SalmiDokuma tezgâhında dokunan bezin sarıldığı silindir.Merkez İlçe
      SumsukÇeneMerkez ilçe
      SeyvanKabak , salatalık ve sebzeler için yapılan ÇardakMerkez İlçe
      SimatoraOmuza asılan veya bele takılan tohumluk torbasıMerkez İlçe
      SebiKüçük çocukMerkez ilçe
      SacayakYerde yakılan ateşin üstüne konan üç ayaklı demir aletMerkez İlçe-Çayeli
      ŞerevazÜzümleri ezmek için tahtadan veya betondan yapılmış depoMerkez İlçe
      ŞepidiYaban ansıMerkez Ilçe-Çayeli
      ŞokaliMısır rokasını saran mısır kapçıklarıMerkez İlçe
      ŞozGüneş görmeyen yerMerkez ilçe
      ŞarbaEşarpMerkez İlçe
      Şişeli LambaGaz yağı ile aydınlatan fitilli lâmbaMerkez İlçe
      SeyrebağıÇatının saçak kısmıMerkez ilçe
      TarabaTahta bölmeMerkez ilçe
      TömeçiOmurgaMerkez ilçe
      TomariSulak yerlerde yetişen ve pazı gibi yemeği yapılan bir yabani otMerkez İlçe
      TikoçiDimdik ayakta durmakMerkez İlçe
      TikoçaSek sek oyunuMerkez ilçe
      TeyterÜzüm toplamaya yarayan dar uzun sepetMerkez Ilçe-Çayeli
      TomeleOcağın başında bulunan büyük düz taşMerkez İlçe
      TiftiSüt, ayran yada yoğurta ekmek doğranarak yapılan yemekMerkez İlçe
      TerezlenmekDengeyi kaybetmekMerkez ilçe
      TatuliElMerkez ilçe
      TamiBodur ağaç kümesiMerkez ilçe
      TomonMısır veya ot bağlarının bir sırığa bağlanması ile meydana gelen ot yığınıMerkez İlçe
      TahraBurnu kıvrık, küçük baltaMerkez ilçe
      TurmuliMısır ekmeğinin kırıntılaştırılarak yağda ısıtılması ile elde edilen yemekMerkez İlçe
      Taban inciriKuru incirMerkez ilçe
      TarhuliTarla kenarında kendiliğinden yetişen bitkiMerkez İlçe
      TermaşYaramazMerkez ilçe
      TohliErkek BuzağıMerkez ilçe
      TavaliTaze fasulyenin yağda kavrulması ile yapılan yemekMerkez İlçe
      TaktakaSu ile çalışan bir oyuncakMerkez ilçe
      TerekRafMerkez ilçe
      UşakErkek ÇocukMerkez ilçe
      Ula/olaBir sesleniş şekliMerkez ilçe
      UskuçiMısırın koçanıMerkez ilçe
      Üzüm AyıÜzüm toplanan ay, EkimMerkez İlçe
      UrubaElbiseMerkez ilçe
      VaryaBüyük çekiçMerkez ilçe
      Vıçaİnce sopaMerkez ilçe
      VurçiDomuz derisinden kendir taramaya yarayan aletMerkez İlçe
      YenlikHafifMerkez ilçe
      YuklamakUyumakMerkez ilçe
      YalakSığsu, derin değilMerkez ilçe
      YükliGebeMerkez ilçe
      YağlukHavluMerkez ilçe
      YalağuzYalnızMerkez İlçe
      YangazYaramazMerkez ilçe
      YegiBaşlık parasıMerkez ilçe
      YansılamaTaklit etmeMerkez ilçe
      ZoliKemiğin içindeki ilikMerkez ilçe
      ZimilaçiKışın yuvarlak, kırmızı, beyaz meyveleri olan bir diken cinsiMerkez İlçe
      ZuzuliÜzüm tanesiMerkez ilçe
      Zot EtmekBalta, nacak gibi ev aletlerini ısıtarak, döverek düzeltmekMerkez İlçe
      ZoksilamakKöteklemekMerkez ilçe
      ZivoriAşağılayıcı bir lâkapMerkez ilçe
      ZivaneBeyin

      Yukarıda anlamları verilen kelime ve deyimler merkez ilçemizin Gündoğdu ve Güneysu bölgelerinde Akkoyunlu Türkmenlerinin yoğun olarak gelip şenlendirdikleri yerlerde konuşulmakta olup, genelde Rize’nin İkizdere kültür merkezli bölgelerde de aynı söyleniş biçimi görülmektedir. Rize’nin diğer bölgelerinde ise aynı kelime ve deyişler aynı anlamlarda fakat bazı söyleniş farklılığıyla kullanılmaktadırlar. Rize iline komşu diğer il ve bölgelerde de kullanılmış olabilir ancak bu konu araştırmamız dışında kalmıştır. Komşu il ve bölgelerin tarihini araştıran araştırmacılara yukarıdaki bilgilerin kaynaklık edeceğine şüphe yoktur.

      Kelime ve deyimler alan çalışması sırasında , çoğunlukla merkez ilçenin Gündoğdu ve Güneysu bölgeleri gibi, Akkoyunlu Türkmenlerinin yerleşmiş olduğu yerlerle, İkizdere kültür merkezli yerleşimlerin görüldüğü alanlardan derlenmiştir.

      YORUMLAR

      1. Anonim dedi ki:

        Bu yazılan kelimelrin bir çoğu lazca ve rumcadan alınmış Yeni bir dil oluşturulmuş Bu nedenle Rizelilerin türkçesi kırıktır

      2. Burak dedi ki:

        “Lazca adı verilen” dediğiniz dil, yüzyıllardır bu topraklarda konuşuluyor ve ayrımcılık faaliyetleriyle hiçbir alâkası yok! Bu dil ve halkı asimile edilmeye çalışılıyor ve siz de bu asimilasyona çanak tutuyorsunuz.

      3. Emine Altunbaş dedi ki:

        Çozama: İneklerin sidiği
        Fafatuka: Kelebek
        Flambur: Ihlamur
        Livor : Mürver bitkisi
        Kusteli . Mısır bitkisinin kesildikten sonra tarlada kalan kısmı
        Uskuçi : Mısır koçanının tanesiz hali
        Komri : Ağaçtan yapılmış tabure
        Zuşi . Henüz taneleri tam olmamış mısır

      4. mapavrili5353 dedi ki:

        zuçi:geçmiş,büzüşmüş,bozulmuş manalarına gelir. örn:marketten aldığımız kurumuş hıyarlar için zuçi hiyar denir.

      5. Soru dedi ki:

        Ula naptin paçi kukuli mi istiyosun da!

      6. Pardi dedi ki:

        Hep horumların deyişlerini yazmışsınız ya. Niye hiç çayeli tarafının merkezden farklı deyimlerine yer vermediniz.

      7. maviyesil dedi ki:

        zuçi ne demek?

      8. isimsiz:) dedi ki:

        purtuli: çayın çöpü turmuta :ekmek kırıntısı bunlar da benden:)

      9. necip esmer çayeli:aytoroz dedi ki:

        koğlidi:salyangoz,momoli:böcek,kotila:ense,koliva:suda pişmiş mısır,met:çelik çomak oyunu,hutimi:gırtlak,haçi:odundan tas,koleti:tandır,kofi:sağır,yaşik:kasa,minci:çökelek,harçi:sırık