Gen Nedir

 GEN, canlılarda kalıtımı düzenleyen birim. Kromozomlarda bulunur. Molekül yapısı bakımından, bir protein molekülünü sentez- lemekle yükümlü bir DNA parçasıdır. Genler çok küçüktür, mikroskopla görülemezler. Ama genetik deneylerin sonuçlan, genlerin kromozomlar üzerinde çiz- gisel biçimde dizildiklerini ortaya koydu. Genin kromozom üzerindeki yerine onun lokus’u denir.

Kromozomun küçük bir bölümü olduğundan ötürü kromozom eşlenirken o da eşlenmiş olur, bu nedenle her hücrede özdeşi vardır. Bir canlıda iki binlerce karakterin her biri bir genle belirlenir ve genler bu belirleme işini kendilerine özgü proteinlerin denetimi yoluyla yaparlar. Her gen, belirli bir enzimin sentezinden sorumludur. Gen görevini normal yaparsa, onun yönettiği enzim hücrede bulunur ve etkin olarak çalışabilir. Eğer gen zedelenmiş ya da değişmişse, o zaman onun normal zamanda yaptığı enzimin sentezlenmesi de, etkinliği de bozulmuş demektir ki, böyle durumlarda organizma yaşa-mmı sürdüremez. Genlere ilişkin ilk bilgiler 1940’larda California’da Stanford Üniversitesinde George W. Beadle ve Edward Tatum’un giriştiği deneylerle derinleşip aydınlığa kavuşmaya başladı. Çalışmaların ilerlemesiyle genlerle enzimler arasındaki bağlantılar ortaya çıktı ve bir gen bir enzim varsayımı öne sürüldü. Bu çalışmaları, Beadle ve Tatum’a 1958 Nobel Tıp ve Fizyoloji ödülünü kazandırdı.

Bir hücrenin DNA molekülleri, hücrenin gereksinmesi olan türlü molekülleri sentezlemek için bir direktifler kitaplığına benzer. Her canlı türünün, başka bir türde bulunmayan kendine özgü asitleri, proteinleri, özellikle enizmleri vardır. Bunu da DNA molekülleri, yani genler sağlar. Proteinler, hücre çekirdeğinin şifreli DNA direktifleriyle başlayan bir tepkimeler zincirinin sonucu olarak sen- tezlenir. DNA’nın direktifleri elçi RNA (elçi ya da haberci ribo- nükleikasit) molekülleriyle sitoplazmaya taşınır). Burada RNA molekülleri ribozomlara bağlanır ve her hücrenin kendine özgü proteinlerini oluştururlar.

DNA moleküllerinin, yani genlerin mesajları mutasyonlarla değişebilir. Bu değişinimler hücrenin farklı protein yapmasına yol açar. Yeni proteinler hücrenin yapısını ve işlevini etkiler ve hücrenin yaşamı değişebilir. Bu değişinimlerin, canlının yaşamı için temel öğe olan maddelerin sentezini engellemesi canlının ölümüne neden olur. Günümüzde, üzerinde kolay çalışma yapılabilen sirkesineği (drosophila) ve bakteriler gibi birtakım canlılann gen haritaları çıkarılmıştır. Bu alandaki çalışmalar tıpta devrim yapacak nitelikte görülmektedir. Genler üzerinde yapılacak ameliyatlarla doğuştan gelen birtakım bozuklukların onarılaö- bileceği umulmaktadır.