İklim Nedir ve Çeşitleri Nedir

iklim, bir ülkenin ya da bir bölgenin ortalama hava koşullarıyla belirlenen durumudur. İklimin belirlenmesinde sıcaklık, yağışlar, Güneş ışınları, rüzgârlar, havadaki nem, bulutlar gibi özellikler birinci derecede dikkate almır. Bu koşulların bütün bir yıla dağılışlarının ortalaması incelendiğinde o bölgenin iklimi ortaya çıkar. Bu nedenle bir bölgenin iklimini tanımak hava koşullarının uzun ve eksiksiz gözlenmesine bağlıdır.

iklimin sınıflandırılması: İklim bilimiyle ilk uğraşanlar eski Yunanlılar olmuştur. I.ö. 500 yıllarında Permenides adlı bir Yunan filozofu Dünyanın beş değişik iklim bölgesine ayrıldığını ileri sürmüştür. Bunlar ekvatorun iki yanındaki bir tropikal kuşak; ara enlemlerdeki ılıman kuşak, kutuplardaki iki soğuk kuşaktı. Bu sınıflandırma iklimin başlıca etkeni olan enlemlere dayanıyordu. Ancak daha sonra tek başına enlemlere bağlı olmanın sınıflandırma için yeterli olmadığı ileri sürüldü. Örneğin yüksekliğin iklime büyük etkileri olabiliyordu. Tropikal kuşakta bazı dağlarda kutup iklimi sürebiliyor, dağ tepeleri yıl boyunca kar altında kalabiliyordu.

1900 yıllarının başlarında Alman meteoroloji uzmanı Vladi-mir Köppen Dünyanın iklim bölgelerini sınıflandırmayı başardı. Günümüzde en geçerli sınıflandırmalardan biri olan Köp-pen’in sınıflandırmasında iklim bölgeleri yıllık yağış ve sıcaklık ortalamalarıyla, bitki tiplerinin karşılıklı ilişkisine dayanır. Köppen’e göre başlıca beş büyük bölge vardır ve bunlar sıcaklık, bitki örtüsü ve yağışların mevsimlik dağılımına göre daha alt bölümlere ayrılırlar. Köppen’in iklim bölgeleri* şunlardır.

1- Nemli tropikal iklim: Yılın en soğuk ayında sıcaklık ortalaması +18°C’dcn aşağı düşmez. Bu bölgenin her mevsimde her gün yağmur alan ekvator iklimi ve yılda iki kez yağmur mevsimi olan ekvator altı iklimi olmak üzere iki alt bölümü vardır. Bu iklim kuşağında yağışların bol olması bu bölgenin yoğun tropikal ormanlarla örtülmesine neden olmuştur.

2- Kurak iklim: Buharlaşmanın altında yağış alır. Bu nedenle sıcaklık ılımlı olsa bile ormanlar ve otluklar yetişemez. Kurak iklimin, iki yağmur mevsiminin birleşerek tek bir kısa yağmur mevsimi haline geldiği istep iklimi ve tam bir kuraklığın egemen olduğu çöl iklimi olmak üzere iki çeşidi vardır. Bu iklim kuşağında yağışın oluşumuna göre ufak çayırlar çalılar ve kaktüs gibi bitki örtüsü yetişir.

3- Ilıman nemli iklim: Yılın en soğuk ayının ortalaması 0°C ile 18 °C arasındadır. Yazlan kuru tropikaltı ya da kışları yağmurlu Akdeniz iklimi; her mevsimi yağmurlu tropikaltı iklimi; her mevsimi yağmurlu, yazları çok yağmurlu deniz iklimi olmak üzere üç çeşidi vardı. Bu iklim kuşağına düşen bölgelerde toprak verimlidir. Bitki örtüsü yağmurun daha çok kış ya da yaz yağmasına göre çeşitlilik gösterir.

4- Soğuk nemli iklim: Yılın en soğuk ayları ortalaması 0°C’nin altındadır. En sıcak yaz ortalaması ise 23°C’yi geçmez. Yazları sıcak, daha çok yazın olmak üzere her mevsimde yağmurlu, kışın kar alan nemli ara iklimi: yazları serin, yağmurların süresi daha uzun nemli kara iklimi; yağmuru az, artikaltı iklimi olmak üzere üç çeşidi vardır. Bu kuşakta görülen özgün bitki örtüsü kuzeyin çam ormanlıklarıdır.

5- Kutup iklimi: Yılın en sıcak ayının ortalaması 10°C’nin altındadır. Yağmuru az, baharda ve yazın kuzeyde kar erimeleri olan kutapaltı iklimi; kutupaln iklimine benzeyen fakat daha sert ve kar erimesi az, buz iklimi olmak üzere iki çeşidi vardır. Bitki örtüsü olarak sıcaklığın daha ılımlı olduğu bölgelerde tundralar görülür.

iklim değişebilir mi? Taşıllar; ve eski kayaları araştırarak iklimleri inceleyen bilginler, yeryüzünün geçmişi boyunca iklimlerin değişikliğe uğradığın; ileri sürmektedirler. Örneğin bugün Kanada’nın kuzey kesiminde işletilmekte olan kömür madenleri o bölgede bir zaman lar tropikal ormanların varlığını kanıtlamaktadır. Aynı şekilde bugünün çok sıcak bölgelerinde bile kutup koşullarının izlerine rastlanır. Hatta ekvator çizgisinin geçtiği bölge bile değişmiştir.

iklim değişikliklerini açıklayar çeşitli kuramlar vardır. Bunla! kıtaların zaman içinde hareke, etmeleri, Güneşteki lekeler, Dünya ekseninin eğim değiştirmesi Güneş ışınlarındaki oynamalar gibi değişik nedenlerle bağlı kuramlardır. Bu bulgular, insanır. iklim değişikliklerini etkileme yeteneğinin var olup olmadığı sorusunu ortaya atmıştır.

Örneğin, kentlerin iklimleri çevre iklimlerinden farklılık göstermek tedir. iklimi inceleyen bilginler 1960 yılında Los Angeles’te çev re kirlenmesinin doğurduğu sisir. Güneş ışınlarının etkisini büyük ölçüde azalttığını göstermişlerdir. Ayrıca, yağmur yağdırma deneyleri kimi bölgelerde yağış düzenini değiştirebilmiştir. Ancak bu tür değişiklikler sayıca azdır. Nükleer patlamaların da iklimi etkilediğini ileri sürenler olmuştur.

Eldeki kanıtlar nükleer bir savaşın çok büyük bir toz bulutunu havalandıracağını ve bu bulutun birkaç yıl boyunca Dünya sıcaklığında düşmelere yol açacağını göstermektedir. Kısa dönemler içinde de iklim değişikleri gözlenmektedir. Bugün yeryüzündeki buzların önemli kısımlarının azalarak genel bir sıcaklık yükselmesine yol açması; kara iklimlerinin yağmurların azalmasıyla giderek daha kuru ve sert bir nitelik kazanması, buna iki örnektir.