Ilgım Nedir

ılgım, çölde uzaktan su gibi görünen ışın yanıltmasıdır. Her ne kadar ılgımın varlığı insanların içinde bulunduğu ortam ve koşullarla ilgili ise de, ılgım tümüyle fiziksel bir olaydır ve ortaya çıkması için olağanüstü koşullar gerekmez. Ilgım çok yüksek sıcaklıktaki hava tabakalarının düşen ışığı kırması olayına dayanır. Bu olay, su dolu bir bardağa koyulan kaşığın görüntüsüne benzer bir olaydır.

Kaşığın suya battığı noktada kırılmış gibi görümesinin nedeni, hava ve suyun farklı yoğunlukta maddeler olmasıdır. Işık farklı maddelerde, değişik hızla yayılır. Bu yüzden cismin görüntüsü içinde bulunduğu farklı maddelerin yoğunluğuna bağlı olarak değişikliğe uğrar. Cisimlerin görülmelerini sağlayan olay gerçekte bunlardan yansıyan ışıktan kaynaklanır, örneğin bir ağacı görmek, ağaca çarpan ışınların yansıması nedeniyle gerçekleşir.

Eğer ağaca ulaşan ışınların yansıması sırasında ışınlar ağaçla insan gözü arasında herhangi bir noktada kırılmaya uğrayacak olursa, görünen artık gerçek ağaç değil, onun başka bir yerdeki görüntüsü olacaktır. Işığın kırılması olayı, yalnız birbirinden farklı iki maddenin varlığıyla gerçekleşmez. Aynı maddenin değişik yoğunluğa sahip bölümleri de kırılma olaylarına neden olur.

Hava bu konuda iyi bir örnek sayılabilir. Havanın yoğunluğu sıcaklıkla büyük ölçüde bağlantılıdır. örneğin çölde kum hemen. üzerinde bulunan havayı sıcaklığıyla doğrudan ısıtır. Bir üstte yer alan hava tabakalarına göre daha sıcak durumda bulunan alttaki tabakanın yoğunluğu yine sıcaklık nedeniyle daha azalır. Böylece ışık ışınlarının doğrultusunda bir sapma meydana gelir. Üstten gelen ışığın yönü değiştiği gibi, daha az yoğun olan hava tabakası tarafından yansıtılması olayı da ortaya çıkabilir.

Bu noktada gözlemcinin gözüne yansıyan "ters dönmüş" bir mavi gökyüzü, bir su birikintisi görüntüsü u-yandırır. Yerin hemen üzerinde yer alan hava kuşağının, üst tabakalara oranla daha çok ısınması nedeniyle oluşan ılgım yüksek ılgım" adını alır. Bunun tersine, yani yeri çevreleyen hava tabakasının üst tabakalara oranla daha soğuk olmasından kaynaklanan ılgım olayına ise alçak ılgım" adı verilir.

Gözlemciye göre ufuk çizgisinin öte yanında bulunduğu için görülmeyen cisimler, daha sıcak olan üst tabakalar tarafından doğrultu değişikliğine uğratılarak yerin yüzeyine yansıtılırlar. Böylece gerçekte uzak olan cisimler yakındaymış gibi görünürler. Yüksek ılgım" adı verilen görüntü yanılgısı değişik renk ve biçimlerde kendini gösterebilir. italya’nın güneyinde iyon denizini Tiren denizine bağlayan Messina boğazında çok sayıda ılgım olayı meydana gelir. Değişik yoğunluktaki çeşitli hava tabakalarının aynı anda bir arada bulunmaları, ılgım olayının çok bol görülmesine neden olur.

Morgana perisi: ılgım bitki örtüsünün olmadığı Güneş ışınlarının sürekli ve yoğun olarak s.ttığı kumsallarda ya da düz geniş alanlarda görülür. Ilgıma suyun havadan daha sıcak olduğu verlerde, deniz üzerinde de rast-snabilir. Deniz üzerinde oluşan görüntü türüne Morgana perisi adı verilir. Bu oluşumda da ışığın kırılması ve yansıması söz-konusudur. Deniz yüzeyi üstünde, yükseklerden havanın yoğunluğu daha azdır. Çünkü deniz yüzeyinde su havanın en alt katlarına kendi serinliği verir. Bu nedenle yüksek hava katmanları daha sıcak ve daha az yoğundur.

Bu özellikleri olan bir denizdeki geminin kıyıya gönderdiği ışınlar, yoğun hava katmanlarına oradan karaya ulaşır. Kıyıdaki bir gözlemci böylece, gemiyi ters dönmüş biçimde, gökte yüzüyormuş gibi algılar. Bu oluşuma Morgana perisi adı verilir. Bir tür ılgım olan Morgana perisinin ayırıcı özelliği görüntünün ters ve kara yüzeyi yerine deniz üstünde, gökyüzünde oluşmasıdır. italya’nın Reggio Ca-labria kıyılarından denize bakanlar gökyüzünde ters dönmüş evler görürler. Bu evler Messina evlerinin görüntüleridir. Pirene sıradağlarından biri olan Cani-gou Dağı kimi zaman Akdeniz’de, Marsilya-‘dan 260 km uzaklıkta görülebilir.