Hazarlar Nedir

Hazarlar VHI-XI yy’da Hazar ve Azak Denizi, Don ve Volga ırmakları ile Kafkaslar arasındaki bölgede kurulan devlet. Kökleri hakkında birbiriyle çelişik bilgiler bulunmakla birlikte Hazarlar’ın Batı Göktürk Devleti’nin batı ucunda yaşadıkları, Batı Hunlar’ın kalıntıları ve Sabirler’le yakın ilişki içinde bulundukları kabul edilir.

VII yy başlarında Kafkaslar’da önemli rol oynamakla birlikte ancak Göktürk Devleti’nin çökmesinden sonra (630) bağımsız bir devlet kurdular. Bizans imparatoru Heraklius (610-641) döneminde, Bizanslılar’m Iranlılar’a karşı yürüttüğü savaşta Hazar askerleri Bizans ordusuna sonucu belirleyici yardımlar yaptılar. Bu nedenle Hazar kağanı Bizans imparatorunun kızıyla evlendi ve böylece Hazarlar’ın varlığı boyunca Bizans’la sıkı ilişkileri görüldü.

VII. yy’ın ortalarından sonra Transkafkasya topraklarında Arap fetihleri başladı. 661’de Arap orduları Kafkaslar’ı aşarak Hazarlar’ı Derbent’i ter-ketmek zorunda bıraktılar. Ne ki 685 dolaylarında bu kez Hazarlar Kafkaslar’ın güneyine geçerek önce Gürcistan’ı, sonra da Ermenistan’ı ele geçirdiler. 717’de Azerbaycan’ı fethettiler. Fetihler 721-722’de de sürdü ve Hazarlar’ı Araplarla sınırdaş yaptı. 722’de Hazarlar ile Araplar Ermenistan topraklarında savaşa tutuştular. Başlangıçta Hazarlar üstünlük sağladıysa da, Araplar karşı-taarnızla Hazarlar’ın başkenti Balancar’ı ele geçirdiler. Bunun üzerine 729’da İtil başkent oldu.

Böylece Hazarlar Kafkaslar’ın kuzeyine çekildiler. Bu dönemde Hazarlar, Bizans imparatorla-rıyla sıkı ilişkiler içinde oldular. Sürgün yılları boyunca II Justinian Hazarlar’ın yanında kaldı ve 704’te Hazar kağanının kızkardeşiyle evlendi. Bu dostluk 711’de Justinian’ın tahttan düşüşüne yol açan Hersonlular’m ayaklanmasını Hazarlar’ın desteklemesi üzerine bozuldu.

732’de III. Leo, oğlu gelecekteki V Konstantin’i bir Hazar prense-siyle evlendirdi. Bu dönenme Bizans sarayında Hazarların etkisi son derece büyüktü. VIII. yy’m ikinci yarısında Hazar imparatorluğu en geniş sınırlarına ulaştı. Karadeniz’in kuzey kıyılarından Hazar Denizi’ne, Ural-lar’dan Volga’ya dek geniş bör bölge Hazarlar’ın dolaysız denet-imindeydi.

Bu dönemde Hazarlar ile Araplar arasındaki savaşlar yeniden başladı. 786-787’de Kırım’daki Gotlar da Hazarlar’a karşı savaşa girdi. IX. yy boyunca Hazarlar yeni ve güçlü bir düşmanla, Ruslar’la karşı karşıya geldiler. 965’te Svyatoslav’ın komutasındaki Ruslar, Hazar Devleti’ni siyasal bir güç olmaktan çıkardı. 1016’da Bizans imparatoru II.

Bazil Ruslar’la birleşerek Hazarlar’a saldırdı ve Kırım kolonilerini işgal etti. 1030 dolaylarında Hazarlar Karadeniz’in kuzeyinde siyasal rol oynayamaz duruma geldiler ve toprakları Bizans imparatorluğunun egemenliği altına girdi. Hazarlar’ın uygarlığı hakkında elde fazla bilgi olmamakla birlikte 740 dolaylarında Hazar Kağan’m yahudiliği kabul etmesiyle Hazarlar’ın yahudi olduğu kabul edilir.

Bizans ve Arap kaynaklarına göre, görece yüksek bir uygarlık ve gönenç düzeyine sahip Hazarlar’ın dili hakkında günümüze yazılı bir şey kalmadı. Yunan metinlerinde rastlanan ve özel isim olması olasılığı yüksek tek tek sözcüklere göre Hazarlar Türkçe konuşurlardı. Hazarlar’ın ana gelir kaynaklarım ticaret oluştururdu. Bellibaşlı ticaret yollarının denetimleri altında bulunması nedeniyle zenginleştiler.