Halıcılık Nedir

Halı yün, pamuk ya da ipekten dokunan kısa tüylü yaygı. Yere ya da herhangi bir eşya üzerine yaymak amacıyla dokunan halıların yanında, dekoratif duvar halıları da vardır. Halıcılığın en eski merkezleri Çin, Orta Asya, Anadolu, Mısır ve iran’dır.

Bu sanat, XV. yy’dan başlayarak XVIII. yy’a dek Anadolu ve iran’da büyük bir gelişme gösterdi. Geometrik motiflerin, çarpıcı ve uyumlu renklerle kaynaştığı Anadolu halıcılığında Uşak, Bergama, Ladik ve Gördes ayrı üslupların geliştirildiği halıcılık merkezleri oldular. Bünyan, Kula, Kütahya, istanbul, Sivas gibi yörelerin halıları da bazı özgünlükler taşır. Osmanlılar döneminde Anadolu halıcılığmdaki bu gelişme sürdü. X.yy’da Iran halıcılığının merkezleri ise, Huzistan, Fars, Kühistan ve Buhara’ydı.

Safeviler döneminde Iran halıcılığı gelişimin doruğuna ulaştı. Herat, Şiraz, Yezd, Ferhan, Mir, Sine, Tebriz ve Şah Abbas çeşitli halı üslupların geliştiği kentlerdi. Kafkasya, Afganistan, Hindistan ve Çin aynı dönemlerde bu sanatın sürdürüldüğü öbür ülkelerdir. Ortaçağ Avrupası’nda manastırlarda halıcılık yapıldığı bilinir. Haçlı seferleri sonucu Doğuyla kurulan ilişki, bu sanatın Avrupa’da da yayılmasını ve gelişmesini sağladı. XV.

yy’dan başlayarak halı atölyeleri kuruldu. Birçok ressam, bu sanatla ilgilendi ve bu dalda eserler verdi. Günümüzde geleneksel tezgâhlarda dokunan el halılarının yanında, makinalarda dokunan halılar, üretim miktarı bakımından birinci sırayı alır. Halılar, dokundukları bölgelere olduğu gibi, kullanılan gereçlere göre de ayrılırlar.

Pamuk ipliğinden dokunan Iran halılarında, cm2’ye düşen düğüm sayısı, yün iplikten dokunan Anadolu halılarına oranla çok fazladır. Ancak, yün halı, pamuk halıdan daha uzun ömürlüdür. Halıların dokundukları tezgâhlar, dikdörtgen bir çerçevedir. Kerıar sırıklar yere sabittir. Alt ve üst sırıklar döndürülebilir. Dikine ipliklere çözgü ya da argaç denir. Çeşitli renkte iplikler bu argaçlara bağlanır. Argaçlar çifter çifter alınır ve yün bunların çevresine sarılarak düğümlenir. Düğümler kirkit denen aletle aşağıya doğru sıkıştırılır.

Dokunan kısım, aşağıdaki dönebilir sırığa sarılır. Dokumadaki ustalık yanında halıcılıktaki en önemli konu, iplik boyama işidir. Eski halıların güzelliğini sağlayan büyük ölçüde renklerdeki kalıcılık ve canlılıktır. Bu nedenle el halılarında kullanılacak iplikler kök boyalarıyla boyanır. Halıya değer kazandıran bir başka özellik de, cm2 deki düğüm sayısıdır.