Güney Kutbu Nedir

Güney Kutbu Dünyanın biçimi tam bir küre olarak düşünülürse ekvator düzlemine dik inen eksenin iki ucu kutup adını alır. Kutuplar daima bir kar ve buz katmanıyla kaplıdır. Kuzey Kutbıı’nda 4 km’ye yaklaşan bu katman, Güney Kııtbun’da 15 km kalınlığındadır.

Kıtalar büyüklüklerine göre sıralanacak olursa Güney Kutbu 5. sırada yer alır. Güney Kutbu’na Antarktika da denir. Antarktika’nın yüzölçümü çevresindeki adalarla birlikte 14 107 637 kilometrekareyi bulur. Anıartika Atlas okyanusu, Büyük Okyanus ve Hint Okyanusunun uzantısı olan Güney Okyanusu’yla çevrilidir. Bu okyanus değişik adlarla anılan kıyı denizlerine ayrılır.

Weddell, Amundsen, Ross, Ur-ville, Davis denizleri, bu denizlerin en tanınmaşlarıdır. Anıartika yeryüzünün en soğuk bölgesi olduğundan yerleşime elverişli değildir. İki üç bilim merkezinden başka sürekli oturulan hiçbir yerleşim alanı yoktur.

Yüzyılımızın başından bu yana yapılan araştırmalar sonucunda, sıcaklığın yaz ayları (Aralık, Mart ayları arası) boyunca bile, 0 C’m üstüne çıkmadığı saptanmıştır. Kış aylarındaysa sıcaklık -80 C’a düşer. Kıyı boyunca düşük olan hava basıncı iç bölgelere doğru gidildikçe yükselir. Bu basınç değişimi, hızı saatte 360 km’yi buk.r Güney Kutbu’nda karanın % 95’i-ne yakın bir bölümü buzla kaplıdır.

Antrktika buzul örtüsü Dünya’daki buzul örtüsünün, tümünün % 90’ını oluşturur. An-tarktika’daki buzların erimesi halinde denizlerin düzeyinin 66 m. yükseleceği hesaplanmıştır. Buzul, akışkan olduğundan, sürekli devinim içindedir. Yoğun ağırlığı buzulu kıyılara doğru sürükler. Kıyıya yaklaşan buzul kütlesinin kalınlığı azalır, hızı artar ve buz rafları biçiminde denize ulaşır.

Kıtayı kaplayan In-landsis buz kütlesi kıyılarda ice-shelf adını alan buzdan dilimlerle denize uzanır. Victoria kesiminde, ilginç biçimleri olan buzullara rastlanır. Beardmore buzulu da bu bölgede yer alır. Kıtanın öbür bölü-mündeyse Lambert buzulu vardır. Lambert buzulu Dünya’nm en geniş buzul vadisidir. Güney kutbundaki buzulların % 90’ı kıtayı değişen bir yoğunlukla örter. Geriye kalan % 10’uysa yüzer buzuldur. Kutup kıyısını çevreleyen Güney Okyanusu’nun suları kışın (Ağustos ve Eylül aylan boyunca) 3 m. derinliğe dek donar.

Denizdeki buz kitleleri durağan olmadığından, eskiden bu bölgede yol alan gemiler için tehlike yaratıyorlardı. Günümüzdeyse buzulların gidiş yönündeki değişikliklerin mevsimlerle bağıntılı olduğu anlaşılmıştır. Böylece gemiler buz dağlarından zarar görmeden Güney Kutbu’na ulaşabilirler. Atmosfer kuru ve tozsuz olduğundan yöreye, çok tekdüze bir iklim biçimi egemendir. Günlerce süren kar fırtınaları ve tipi yüzünden görüş uzaklığı azalır. Havadaki buz kristallerine çarpan Güneş ışınları kırılıp yansıyarak yanıltıcı görüntülere yol açarlar.

Kutup bölgelerinde gün ve gece uzunlukları Dünya’nm diğer böl-gelerindekinden daha değişiktir. Bunun nedeni Dünya’nm ekseninin yörünge düzlemine dik açı oluşturmasıdır. Güney Kutbun’da günlerin ve gecelerin uzunluğu 6 aydır. 21 Mart’ta doğan Güneş, 23 Eylüle dek batmaz. Güney Kutbunun iç bölgelerinde elverişsiz iklim koşullan yüzünden canlıya rastlanmaz.

Daha kıyı bölgelerde ve adalarda az türde bodur bitkiler yetişir. Kısa süren yaz mevsimi boyunca yosunlar, otlar, ciğerotları, eğrel-tiotları, inciotları boy atar. Güney Kutup bölgesindeki yaşam koşullarının elverişsizliği ve bölgenin diğer kıtalara uzak oluşu burada memeli, sürüngen ve ikiyaşayışlı hayvanların yaşayıp gelişmelerini engellemiştir. Bölgede en çok kanatsız sineklere rastlanır.

Kara hayvanlarından fok ve penguenler bölgedeki yaşama ayak uydurup soylarını kolaylıkla sürdürebilmişlerdir. 50 değişik kuş türü Güney Kutbu sınırının güney alanına yerleşmiştir. Güney Ok-yanu’sda yaşayan balina türlerinin en irisi mavi balinadır. Mavi balinanın uzunluğu 3 m’yi bulur; ağırlığıysa 150 tona yakındır.

Aralık ve Nisan ayları arası balina avlama dönemidir. Özel teknelerle avlanan balinaların yağlarından yararlanılır. Bu bölgede yaşayan bir diğer de-nizmemelisi türü olan ayıba-lıkları da avcılar için yüklü bir yağ kaynağıdır. 1772-1775 yılları arasında James Cook, dünyanın çevresinde ikinci kez dolaşırken, 17 Ocak 1773’de Güney Kutbu’nu keşfetmiştir. Cook, Antarktika’nın çevresini dolaşmış ve kutup dairesini aşmıştır. Günümüzde birçok ülke Antarktika’da hak iddia etmektedir. Avustralya, Fransa, Yeni Zelanda, Şili, ingiltere, Arjantin, Norveç kıtayı bölgelere ayırırlar. ingiltere, Şili ve Arjantin bu bölgelerden çeşitli toprak isteklerinde bulunmaktadırlar.