Değişinim Nedir

Değişinim canlı varlıkların kromozomlarında birdenbire oluşan ve kalıtımla geçebilen değişiklik. İlk kez Hollandalı botanikçi Hugo de Vries tarafından ortaya atılan bu kurama göre; canlıların özelliklerini taşıyan genlerin yapısında birdenbire değişiklikler olur ve bu durum soyda sürecek bir biçime girer. Değişinimler çoğunlukla belirli bir neden olmaksızın ortaya çıkarlar.

Değişinimlerin bir çok türü vardır. Genin kimyasal ya da fiziksel yapısında oluşan değişikliğe gen değişinimi denir Geni oluşturan DNA’daki kimyasal değişiklik hücrelerin etkinliğini belirleyen kalıtım yapısını bozar. Bu değişinimler baskın ya da çekinik olabilir. Diğer tür değişinimde, genlerin kimyasal yapısı değişmeden kromozom içindeki yerleri değişikliğe uğrar ya da kimi genler kromozomdan kopar ya da eklenir. Kimi zaman fazla bir kromozom da oluşabilir. Buna kromozom değişinimleri ya da genom değişinimi denir.

Kromozom değişinimlerinin insanlarda rastlanan biçimleri çoğunlukla zararlıdır. Bunların sonucunda organlarda yetersizlikler yer değiştirmeler görülür. Genom değişiniminde en bilinen örnek mongolizm hastalığıdır. Değişinimler fiziksel ve kimyasal etkiler sonucu ortaya çıkabilir. X ışınlarının, radyoaktif ışımanın, kozmik ışınların, iperit, metan, formol-fenol, di-azometan gibi kimyasal maddelerin değişinimlere yol açtığı saptanmıştır.

Yumurtayı ya da spermaları oluşturan hücrelerde oluşan değişinim kalıtımla geçer; diğer hüc-redekiler kalıtımla geçmez. Biyolojik evrimin, üreme hücrelerinde oluşan yararlı değişinimler ve doğal ayıklanma ile olduğu ileri sürülmektedir. Bazı hayvan ve bitki türlerin biyolojik evrim içinde belirli çevre koşullarına uymasını sağlayan değişinimlerin oluştuğu bilinmektedir. Bu yararlı değişinimler ayrı çevre koşullarında aynı türün yok olmasını gerektirebilir.