Boru Hattı Nedir

Boru Hattı Petrol ya da gazların taşınması amacıyla kullanılan ve borulardan oluşan hat (pipeline). Kuyulardan yüklemenin yapıldığı denizdeki petrol tankerlerine; geliş limanlarından rafinerilere; ya da kuyulardan doğrudan doğruya rafinerilere; son olarak da rafinerilerden tüketim merkezlerine kadar boru hatları döşenir. Binlerce kilometre uzunluğundaki bu borulardan her gün tonlarca petrol ve türevleri (benzin, kerosen, nafta, gazyağı vb.) akar. Bu önemli taşıma sorunu, en "konomik olarak ancak bu şek’lde gerçekleştirilmektedir.

Petrol sıvı bir maddedir. Bu nedenle içme suyu ya da kanalizasyon birikintileri gibi, borularla taşınabilir. Eski Çin’de bu düşünülmüş, günümüzden ikibin yıl önce bambudan yapılmış borularla petrol taşınmıştır. Boruyla taşıma olumlu sonuçlar verir. Hatta bazı durumlarda borularla taşımak için katı bir maddenin sıvılaştırılması bile düşünülebilir. Öyleyse neden sütten, değişik kimyasal ürünlere kadar tüm sıvılar bu şekilde taşınmıyor. Çünkü boru hatı döşemesi oldukça pahalıya mal olan bir sistemdir. Büyük miktarlar için uygundur (su ve petrolde olduğu gibi). Bunun dışında kamyon ya da tankerlerle yapılan taşıma daha ekonomik olur.

Dünyadaki boru hatlarının uzunluğu 300.000 km’den fazladır. En uzun boru hattı olup Dostluk adını taşıyan boru hattı, Ural-lar’daki petrol yataklarından Polonya, Macaristan, Çekoslo-vakya’daki rafinerilere petrol taşır. Petrol hattı boyunca yer alan çok sayıdaki pompalama istasyonları petrolün ileriye doğru hareket etmesitıi sağlar. Petrol borunun içinde kendiliğinden akmaz (lağım sularında olduğu gibi) çeperlere hızla çarpar (suyun yaptığı gibi). Boruların bu iç basınca dayanacak sağlamlıkta olması gerekir. Boru hatları uçlarmdan birbirine lehimlenmiş çelik borulardan oluşur. Vanadyum, titanyum gibi direnci yüksek çeliklerin kullanılması için de incelemeler yapılmaktadır. Plastik ve alüminyum borular denenmiş fakat iyi sonuç alınmamıştır. Alüminyum oldukça pahalıdır. Plastik de yeteri kadar dayamklı değildir.

Taşman sıvının miktarı hem pompalama basıncına, hem de borunun çapına bağlıdır, örneğin 91 cm. çapı olan ve 320 km’de bir pompa istasyonu bulunan bir boru hattı, yılda 40 milyon ton petrol taşır. Genellikle pompa istasyonlarının birbirine uzaklığı 250 km’dir. Boruların çapları da 15-100 cm. arasında değişir. Boruların dış kısmı yalıtıcı bir malzemeyle kaplanmıştır. Böylece dış aşınmalara (paslanma ve sıcaklık değişimi) karşı korunma sağlanmış olur. Boru hattı toprak yüzeyinden geçiyorsa sıcaklık değişiminin etkisi söz konusudur. Genelde boru hattı toprağın 30 cm kadar altından geçer. Toprak ya da deniz altından geçme durumunda amyant, jüt, cam elyafı gibi maddelerle yapılan yalıtma paslanmayı önler.

Boruların içinde biriken petrol kalıntıları, petrol tarafından sürüklenen saplı sileceklerle temizlenir. Bunlar dönerek iç çeperleri süpürürler. Bakım sırasında sıvı akımı durdurulur. Uzaktan kumandalı küçük robotlar borunun içine sokulur, her türlü aksaklığı saptarlar ve en yakın istasyona bildirirler. Boru hattı boyunca yer alan vanalar akışı kesebildikleri gibi, açılınca gaz ya da hava kabarcıklarını dışarı atarlar. Hattın bir bölümünde ortaya çıkabilecek aksaklık ya da bozukluklarda petrol, yedek bağlantı borularına geçirilir. Değişik pompa istasyonları arasında denetim aygıtları bulunur.

Bunlar basıncı ve debiyi (belirli bir zaman biriminde geçen petrol miktarı) saptarlar, istasyonlar arasında radyo ile bağlantı sağlanmış olup, uçaklarla da havadan denetim yapılır. Çağımızın ilk boru hatları yüz yıl kadar önce gerçekleştirilmiştir. 1920’den başlayarak bu taşıma aracından, petrol rafinerilerinde elde edilen öteki ürünler için de yararlanılmıştır. Bu ürünler için daha karmaşık bir sistemin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Çünkü değişik boru hatlarından birbirleriyle karışmaması gereken değişik ürünler (örneğin benzin, karo-sen) taşınır. Petrol türevleriyle ilgili en uzun boru hattı Houston (Texas’da) ve New York arasındaki Colonial Pipeline’dir (4.000 km).