Birleşmiş Milletler Örgütü Nedir

Birleşmiş Milletler Örgütü ulusların barış içinde bir arada yaşaması, uluslararası uyuşmazlıkların barışçı yoldan çözümlenmesi, toplumsal ilerleme için uluslar arasında çok yönlü işbirliğini sağlamak amacıyla kurulmuş uluslararası örgüt (1945). 1. Dünya Savaşı sonrasında aynı amaçla kurulan Milletler Cemiyeti (Cemiyeti Akvam) başarılı olamadı. Milletler Cemiyeti deneyimi de gözönünde bulundurularak II. Dünya savaşı ertesinde BM örgütü kuruldu.

Birleşmiş Milletler Örgütü Kuruluşu: Moskova Bildirisi’nde (30 Ekim 1943 ) ilk olarak yer alan, Dumbarton Oaks Konferansında kısmen çözüme bağlanan BM örgütünün oluşturulması konusu 1945 Şubatı’nda Yalta’da ABD başkanı Franklin D.Roose-velt, ingiltere Başkanı Winston Churchill ve SSCB önderi Sta-lin arasında bir çözüme bağlandı (Yalta formülü). Ayrıca Nisan ayında San Francisco’da bir konferans toplanması konusunda görüş birliğine varıldı. Uluslararası Örgütlenme için Birleşmiş Milletler Konferansı (San Francisco Konferansı): 25 Nisan 1945’de San Francisco’da toplandı ve 26 Haziran’da BM Anayasası’nın imzalanmasıyla çalışmalarını bitirdi. Konferansın ilk toplantısına 46 ülke katıldı. Bunlar 1 Mart 1945’den önce Almanya ya da Japonya’ya savaş açarak ve 1 Ocak 1942’de Birleşmiş Milletler Bildirisi’ni imzalayarak konferansa çağırılmaya hak kazanan ülkelerdi.

Öte yandan Polonya Konferansa çağrılmaya hak kazanmış olmakla ‘ birlikte, konferansı düzenleyen dört devletin hangi Polonyahükümetinin tanınacağı konusunda anlaşamamaları nedeniyle konferansa katılmadı. Ayrıca daha önce söz konusu olmayan dört ülke daha üyeliğe çağırıldı. Bunlar Arjantin, Danimarka, Be-lorusya ve Ukrayna idi. Böylece konferansa katılan ve sözleşmeyi imzalayan devlet sayısı 50 oldu. Türkiye de konferansa katılan devletler arasındaydı. BM Anayasası 24 Ekim 1945’te yürürlüğe girdi ve bugün BM’in kuruluş günü olarak onaylandı. Amacı: 111 maddelik BM Anayasası’nın önsözünde ve birinci maddesinde; uluslararası barış ve güvenliğin sürekliliğini sağlamak, anlaşmazlıkları barışçı yollarla çözgıek insan haklarıyla ilgili konularda uluslararası işbirliği sağlamak amacı dile getirilir.

Birleşmiş Milletler Örgütü Üyelik: anayasa’ya göre örgüte yeni alınacak üyelerin, belirli koşullan taşıması gereklidir. Ü-yeler için başvuran devlet öncelikle barışçı bir devlet olmalıdır. Sözleşmedeki yükümlülükleri üstlenmeli ve bu yükümlülükleri yerine getirmeye istekli ve yetenekli olmalıdır. Ayrıca bir devletin üyeliğe kabulü Güvenlik Konseyi’nce önerilir ve genel kurul tarafından onaylanır. Güvenlik Konseyi’nce üyeliğe önerme, tüm sürekli üyelerin oyu içinde olmak üzere 9 olumlu oyla olur. Üye sayısı 157’dir. 1983). Ayrıca; Avrupa Topluluğu (EC), Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti, Kore Cumhuriyeti; Arap Birliği (AL), Monako, Afrika Birliği örgütü (OAU), Amerikan Devletleri örgütü (OAS),Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ), Güney Batı Afrika Halkının Örgütü (SWAPO), isviçre ve Vatikan gibi devletler ve kurumlar da gözlemci olarak katılır.

Birleşmiş Milletler Bütçe: örgütün bütçesi Genel Kurul tarafmdan düzenlenir ve denetlenir. Harcamalar üyeler arasında bölüştürülür. Genel kurul her yılki olağan toplantısında, yönetim ve bütçe sorunlarıyla ilgili danışma komitesinin önerilerine göre gelecek mali yılın bütçesini onaylar. Genel Kurul tarafından onaylanan ilk yıllık bütçe 1946 yılı için 19 390 000 dolardı. 1982-1983 bütçesi 1,743 milyar dolar olarak belirlendi. Üye devletler bütçe harcamalarına, Katkılar Komitesi’nin önerisine uygun olarak Genel Kurul tarafından belirlenen bir orana göre katkıda bulunurlar. Her üyenin ödeme gücüyle orantılı bir pay belirlenir, belirli aralıklarla gözden geçirilen bu oran Haiti, İzlanda, Yemen gibi küçük ülkeler için %0.04’den ABD gibi büyük ülkeler için %25’e kadar değişir. En büyük katkıda bulunan ülkeler ABD (%25), Sovyetler Birliği (%11,33), Japonya (%8,66), Batı Almanya (%7,74), Fransa, Çin, İngiltere (Her biri % 5) gibi büyük ülkelerdir. Sözleşmeye göre ödemesini iki yıldan fazla geciktiren ülke Genel Ku-rul’da oy hakkım yitirir. Ancak bu hüküm uygulamada birçok soruna yol açtıktan sonra Genel Kurul’un eğilimlerine uygun olarak uygulamaya konmaktadır. Örgüt Yapısı: Anasaya’ya göre Birleşmiş Milletler’in ana organları; Genel Kurul (UNGA), Güvenlik Konseyi (UNSC), Ekonomik ve Sosyal Konsey(ECOS OC), Vesayet Konseyi, Uluslararası Adalet Divanı ve Sekre-terlik’tir.

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu: Politik, ekonomik ve toplumsal sorunlara ilişkin konularda görüşme ve öneride bulunma yetkisine sahiptir. Yasalar koyamamasına karşın çok çeşitli konulan tartışabilir. Kararları sonradan devletlerin onayına sunulmak üzere uluslararası konferanslar toplayabilir. Kimi evrensel anlaşmaların imzalanmasına önayak olabilir. Genel Kurul bütçeyi onaylar ve giderleri örgüt üyeleri arasında bölüştürür. Kararları, konunun önemine göre ya salt çoğunlukla ya da üçte iki çoğunlukla alır. Anayasa’nm genel ilkelerinin ayrıntılı uygulamaları, üç konseye bırakılmıştır. BM Güvenlik Konseyi (UNSC): Uluslararası barış ve güvenliğin korunmasından sorumludur, Beşi sürekli (ABD, SSCB, Çin, ingiltere, Fransa), onu geçici olmak üzere 15 üyeden oluşur. BM üyesi her devlet tarafından gerekli görüldüğünde toplantıya çağrılır.

Her üye devlet Güvenlik Konse-yi’nin kararlarına uymayı önceden kabul etmiştir. Sürekli üyeler dışında kalan 10 üye Genel Kurul’ca iki yılda bir seçilir; heryıl bunlardan 5’i değişir. Usule ilişkin konular 9 olumlu oyla karara bağlanır, esasa ilişkin konularda 5 sürekli üyenin oylarının da bu oylar içinde bulunması gereklidir. Bir konunun usule mi yoksa esasa mı ilişkin olduğu hakkında alınacak kararlar da esasa ilişkin sayılır. Ekonomik ve Sosyal Konsey (ECOSOC): Üçüncü ana organ olan Ekonomik ve Sosyal Konsey önemli tartışma, örgütleme, denetleme ve eşgüdüm yetkilerine sahiptir. Bununla birlikte kullanılan bu yetkiler Genel Ku-rul’un otoritesine bağlıdır. Başlangıçta 18 üyeden oluşan konsey sonradan 54 üyeye çıkarılmıştır. Genel Kurul her yıl Konsey üyelerinin üçte birini üç yıl için seçer. Bir üyenin yeniden seçilme hakkı olmakla birlikte hiçbir üye devlet Konsey’de sürekli üyelik hakkına sahip değildir. BM Afrika Ekonomik Komisyonu (ECA), BM Avrupa Ekonomik Komisyoni (ECE), BM Latin Amerika Ekonomik Komisyonu (ECLA), BM Batı Asya Ekonomik Komisyonu (ECWA), BM Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu (ESCAP) gibi bölgesel kuruluşlar vardır.

Uluslararası Çalışma örgütü (ILO), Gıda ve Tarım örgütü (FAÖ), UNESCO, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Bankası (WB), Uluslararası Sivil Havacılık örgütü (ICAO), Dünya Entel-lektüel Haklar Örgütü (WIPO),
Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu (IFAD), Dünya Posta Birliği (UPU), Uluslararası iletişim Birliği (ITU), Dünya Meteoroloji örgütü (WMO), Uluslararası Denizcilik Danışma Örgütü (IMCO), Uluslararası Finans Korporasyonu (IFC), Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA) gibi örgütler BM’in özerk ya da özel uzmanlık kuruluşlarıdır.

Vesayet Konseyi: örgütün dördüncü ana organı olan Vesayel Konseyi, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi’nin düzenlediği vesayet sistemi içinde. Birleşmiş Milletler ile yönetici devlet arasında varılan anlaşma ile vesayet altına alınan bölgelerin yönetimini denetlemek konusunda özel sorumluluklara sahiptir. Ekonomik ve Sosyal Konsey’de olduğu gibi Vesayet Konseyi de Genel Kurul’un bir yardımcı organı niteliğiyle çalışır ve Genel Kurul’un direktifleri ve genel gözetimi altında görevini yürütür.

Uluslararası Adalet Divanı: Genel Kurul ve Güvenlik Konse-yi’nin görüş birliği ile seçilen 15 yargıçtan oluşur. Yargıçlar 9 yıl görev yaparlar; her üç yılda bir 5 yargıç değişir. Adalet Divanı, üye devletlerin yasal anlaşmazlıklarım götürdükleri biı organdır. Ayrıca Birleşmiş Milletler organları tarafından kendisine getirilebilecek yasal nitelikli sorunlarda öğütleme kararları verir. Uluslararası Adalet Divanı Hollanda’da Lahey’de çalışır.

Sekreterlik: Birleşmiş Milletler’in ana yönetim organı olar sekreterlik New York’da çalışır. Cenevre’de de bir Avrupa bürosı vardır. Sekreterliğin başı Birleşmiş Milletler’in baş yönetim görevlisi olan Genel Sekreter, Genel Kurul’un koyduğu düzenlemelere uygun olarak kendisinin atadığı görevlilerle birlikte çalışmalarını yürütür. Genel Ku-rul’a örgütün çalışmaları konusunda yıllık rapor verir. Aynı zamanda uluslararası barış ve güvenliği tehdit ed