Grönland Nedir

GRÖNLAND Atlantik Okyanusu’nun ku/.eyi’nde yer alan Dünya’nın en büyük adası (2.175.600 km2). Danimarka Krallığı’na bağlı özerk bir yönetime sahiptir. Nüfusu 54.600 (1988);  Grönland başkenti Nuuk (eski adı Gothab; 11.209, 1986).

Grönland Coğrafya: Davis Boğazı, Baffin Denizi, Smith, Kennedy ve Ro- benson boğazları ile güneydoğuda izlanda’dan, kuzeydoğuda da

Svalbard’dan ayrılan ada; kuzeyden güneye doğru uzanan bir kitle durumundadır. Kuzeyde Morris Jusup, güneyde Farvel Burnu yer alır. Ilık su akıntılarının etkisiyle güney ve batı kıyılarında iklim daha yumuşaktır. Güneybatı kıyılarında ocak ayı ortalama sıcaklığı – 5,7°C, temmuz ayı 9,3°C’dir. Kuzeyde ise, yıllık ortalaması – 22,8°C dolayında olan ısı – 70°C’da dek düşer. Adanın büyük bölümü (1 milyon 800 bin km2) Inlandsis adı verilen ve kimi yerlerde kalınlığı 2.000 m’yi bulan buzullarla kaplıdır. Buzulların bitiminde ince dağ sıraları başlar. Doğu kıyılarında yüksek ve sarp bir yapı gösterir. Bunlardan Forel (3 383 m) vc Peter- mann dağları (2 939 m) önde gelenleridir.

Grönland Tarih: Grönland ilk kez 900 yıllarında Vikingler tarafından bulundu. Ardından Iskandinavlar, Oesterbygd ve Veslerbygd’Ac. sömürgeler kurdular. Bu sömürgeler XIV ve XV. yy’da Eskimolar tarafından ortadan kaldırıldı. Frob- isher (1578), Davis (1585- 1587), Hudson (1607) ve Baffin (1616) adanın değişik bölgelerini buldular. Norveçli llans Ege adada sürekli bir koloninin temellerini attı (1721). 1888’de Narısen, adayı ilk kez bir baştan bir başa geçti (560 km). Adanın tam bir taraması, 1912’de Grönlandlı Rasmussen tarafından gerçekleştirildi. Grönland, 1953 Danimarka Anayasası ile, Danimarka Krallığının bir sömürgesi iken, parlamentoda (Folketing) iki milletvekiliyle temsil edilen bir eyalet oldu; ardından, Danimarka parlamentosunun 1978’de aldığı kararla özerkliğe kavuştu (1 Mayıs 1979). özerkliğin ertesinde yapılan seçimlerde sosyalistler çoğunluğ sağladı. Ayrıca Danca adlar yerine Grön- landik yer adları benimsendi. Grönland adı da Kalaallil Nunaat oldu.

Grönland Toplumsal Yaşam ve Ekonomi: Ada halkının çoğunluğunu Eskimolar oluşturur. Bunların başlı- caları Angmagssalik, Godhavn, Thule olan yaklaşık bin kişilik köylerde yaşarlar. Son zamanlarda çağdaş yöntemlerin de uygulanmasıyla gelişen balıkçılık ve kürkçülük önde gelen ekonomik uğraşlarıdır. Ren geyiği ve tilki yetiştiriciliğinin yanısıra, güneyde iklim koşullarına dayanıklı bir tür koyun da yetiştirilmektedir.

Maden olarak, Ivigtut dolaylarında çıkarılan kriolit, kurşun, çinko, grafit, uranyum ve kömür yatakları bulunmaktadır. Grönland’da halkın çoğunluğu Eskimoca konuşur. İkinci dil Danca’dır. Eskimoca 1700’lerden bu yana Latin harfleriyle yazılmakta ve okullarda öğretilmektedir. Adanın Hıristi- yanlaştırılması 1000 yıllarında başladı. Bugün halkın büyük çoğunluğu Protestan’dır. Stratejik bakımdan önemli bir konuma sahip olan adaya ABD ilk kef 1941’de bir hava üssü kurdu. 1951’de Danimarka ile yapılan antlaşmalar sonucu ABD’nin, baş-lıcaları Thule, Julanehab, Straemfjord’da olmak üzere askeri kuruluşları çoğaldı.