Adalar Nasıl Oluşur ve Ada Çeşitleri Nedir

Alm. Insel (f.), Fr. Ile (f.), İng. Island. Her tarafı sularla çevrili kara parçası. Okyanus, deniz, göl ve her çeşit akarsular içinde ada bulunabilir. Bir kara parçasının ada sayılabilmesi için etrafını çevreleyen denizin etkisinin karanın her yerinde görülmesi lazımdır. Avustralya’da denizin tesiri her tarafında görülmediği için ada sayılmamış ve kıta kabul edilmiştir. Sumatra, Borneo, Madagaskar, Grönland, Britanya, Japonya adaları başlıca büyük adalardır. Adaların toplam yüzölçümü 10 milyon kilometrekare ile Avrupa kıtasının yüzölçümüne yakındır.

Adalar tek adalar ve takım adalar olarak bulunurlar. Kıbrıs tek adadır. Endonezya Devleti ise bir çok adadan meydana gelen bir takım adalar topluluğudur. Meydana gelişlerine göre adalar; kıtalardan ayrılan, mercan, volkanik ve alüvyon adaları olmak üzere dörde ayrılır.

Kıtadan ayrılan adalar: Jeolojik devirlerde kıtalardan koparak meydana gelen veya bazı kara parçalarının çökmesi ile yahut denizlerin yükselerek bazı kara parçalarını kaplamasıyla meydana gelmiş adalardır. Madagaskar adası, jeolojik ikinci zamanda Afrika’dan; Britanya, dördüncü zamanda Avrupa’dan ayrılmıştır. Ege adaları, Ege kıtasının parçalanıp çökmesiyle; Korsika ve Sardunya adaları, Tiran kıtasının parçalanmasıyla meydana gelmiştir.

Mercan adaları: Okyanuslarda çok kalabalık sürüler halinde yaşayan poliplerin çıkardıkları kalkerlerin birikmesinden adalar meydana gelmiştir. Büyük Okyanus ve Hint Okyanusunda bu tip adalara sık rastlanır. Marshall ve Carolin adaları mercan adalarıdır.

Volkanik adalar: Deniz veya göl dibindeki volkanların püskürttüğü lavlar neticesi meydana gelmişlerdir. Batı Akdeniz’deki Stromboli Adası ile Büyük Okyanustaki Hawaii Adaları volkanik adalardır.

Alüvyon adaları: Nehirlerin sürükleme kuvvetinin azaldığı ve dolayısıyle beraberindeki taş parçacıklarını taşıyamadığı yerlerde belirirler. Daha çok nehirlerin ağızlarına yakın kısımlarda meydana gelen bu adaların üstten görünüşü, suyun geldiği tarafı ince olan bir elips şeklindedir. Bunlardan bazılarında ziraat alanları ve yerleşme yerleri kurulabilmektedir. Bu adalardan bazılarının yüksekliği 10 metreyi bulabilir. Fakat ekseri alüvyon adaları zamanla sular altında kalırlar.

Dünya Coğrafyasındaki Başlıca Adalar:

AdıYüzölçümü (km2)Bulunduğu Yer

Grönland2.175.000Kuzey Buz Denizi

Yeni Gine785.000Büyük Okyanus

Borneo750.754Büyük Okyanus

Madagaskar587.041Hint Okyanusu

Baffin476.067Kuzey Buz Denizi

Sumatra471.000Büyük Okyanus

Filipinler300.000Büyük Okyanus

Yeni Zelanda269.000Büyük Okyanus

Honşu230.000Büyük Okyanus

Büyük Britanya229.720Atlas Okyanusu

Ellesmere212.688Kuzey Buz Denizi

Victoria212.198Kuzey Buz Denizi

Sulavesi189.033Büyük Okyanus

Cava126.400Büyük Okyanus

Küba114.524Atlas Okyanusu

Newfoundland110.681Atlas Okyanusu

Luzon104.687Büyük Okyanus

İzlanda102.829Atlas Okyanusu

Mindanao98.681Büyük Okyanus

Moluk Adaları86.285Büyük Okyanus

İrlanda84.000Atlas Okyanusu

Novaya Zemiya82.600Kuzey Buz Denizi

Hokkaido78.508Büyük Okyanus

Sahalin73.290Büyük Okyanus

Tasmanya68.332Büyük Okyanus

Banks67.600Kuzey Buz Denizi

Sri Lanka65.610Hint Okyanusu

Svalbard62.423Kuzey Buz Denizi

Bismarck Takımadaları58.800Büyük Okyanus

Devon54.029Kuzey Buz Denizi

Melville42.395Kuzey Buz Denizi

Souhampton40.663Kuzey Buz Denizi

Tayvan35.961Büyük Okyanus

Kyuşu35.660Büyük Okyanus

Hainan33.670Büyük Okyanus

Prince of Wales33.229Atlas Okyanusu

Vancouver32.137Büyük Okyanus

Sicilya25.210Akdeniz

Somerset24.268Kuzey Buz Denizi

Sardinya24.084Akdeniz

Kuril Adaları20.000Büyük Okyanus

Yeni Kaledonya19.103Büyük Okyanus

Fiji18.272Büyük Okyanus

Hawaii16.500Büyük Okyanus

Vanuatu (Yeni Hebridler)14.760Atlas Okyanusu

Bahamalar13.935Atlas Okyanusu

Falkland Adaları11.960Atlas Okyanusu

Jamaika10.991Atlas Okyanusu

Cape Breton10.300Atlas Okyanusu

Kıbrıs9.251Akdeniz

Porto Riko8.897Atlas Okyanusu

Korsika8.720Akdeniz

Girit8.259Akdeniz

Rodos1.398Ege Denizi