Gazete Nedir

      28.11.2019
      816
      Gazete Nedir

       

      GAZETE, politika, ekonomi, kültür ve benzeri birçok konuda haber ve bilgi veren, yorumlu ya da yorumsuz, her gün ya da belirli zaman aralıklarıyla çıkarılan yayındır. Gazetenin günümüzdeki biçiminin tarihsel kökeni, matbaanın bulunmasından sonraki döneme rastlar. XVI. yüzyıl sonlarında, Franfurt’ta (Almanya) altı aylık zaman aralıklarıyla açılan panayırda "Messerelationen" (panayır haberleri) adlı tecim duyurularının basılmasına başlanmıştır.

      XVII. yüzyılda basılan gazeteler, bu ilanların geliştirilmiş biçimleridir. Bu yüzyılın bir önceki yüzyıldan ayrılan yani, gazetenin daha geniş alana yayılmasıdır, italya’nın birçok kentinde, ayrıca, Basel, Viyana, Hamburg, Berlin, Anvers, Amsterdam ve Lieden gibi büyük Avrupa kentlerinde sürekli olarak gazete basımına geçilmiştir. Aynı dönemde, Cenova’da (italya) Luca Antonio Assarino "II Sincero" (Doğru Sözlü) adlı bir gazete çıkarır. "II Sincero" gazetecilik tarihinin özel bir ad taşıyan ilk gazetesidir. XVIII. ve XIX. yüzyıl Fransa’sının hareketli ve yoğun siyasal ortamı, gazeteyi ve gazeteciliği de etkiler. 1789 Fransız Devrimi döneminde, bu etki daha da güçlenir. Devrimle birlikte haber verme ve tartışma görevini yüklenen gazetecilik anlayışı ortaya çıkar. Bu, çağdaş bir yaklaşımdır. Tarih arşivlerinin taranması, 1785-1792 yılları arasında Fransa’da 1400 gazete yayımlandığını ortaya koymuştur.

      Bu gazetelerden 500’ü Paris’te yayınlanmıştı. Napoleon’un darbesinden sonray- sa yalnızca 13 gazete yayımını sürdürebilmiştir. XIX. yüzyılın ortalarında gazete az çok, günümüzdeki biçimi almaya başlar. Kültürün yaygınlaşması okuyucu sayısını artırmış; devrimler ve siyasal hareketlilik gazetinin işlevini ve içeriğini etkilemiş; toplumsal yapıdaki değişmelere koşut olarak ortaya çıkan basın özgürlüğü, gazeteler arasındaki yarışmacılığı yoğunlaştırmış; basının kitlelere dönük niteliği çok daha belirli bir duruma gelmiştir. Bütün bu gelişmelerin yanısıra sanayi devrimi sonrasında, teknik gelişmelerin etkisiyle gazetelerin baskı tekneği de değişmiştir. Baskı tekniğin- deki yenilikler, dağıtım ve satış süreçlerine yansımış, gazete nitel bir değişime uğramış, gazeteciliğin ekonomik yapısı değişmiştir. 1814’de "The Times" (ingiltere) baskı tekniğinde ilk kez buhar gücünden yararlanarak dünyanın en güçlü günlük gazetelerinden biri olma yoluna girdi. 1846’da Philhadelphia’da ilk rotatif çalışmaya başladı. Rotatifler düz kalıplar yerine silindir biçiminde kalıpların kullanıldığı ve kalıpların sürekli dönmesi nedeniyle çok sayıda ve hızlı baskı yapan makinelerdir.

      1855’te Baltimore’da (ABD) harfleri dizen ve satırları blok halinde döken linotip makinesi kullanıldı, iletişim araçlarının gelişmesi gazetenin basım hızının artmasında önemli bir etken olmuştur. Bu gelişmeler gazeteler arasında, çeşitli biçimlerde ve daha yoğun yarışmacı eğilimlerin oluşmasını da etkiledi. Kimi gazeteler fiyatlarını düşürürken, kimileri de borsa bülteni yayınlama yoluna gittiler. Amerikan gazeteleri Avrupa’da sürekli özel muhabir bulundurarak, gazeteciliğe önemli bir yenilik getirdiler. Ayrıca XIX. yüzyıl sonlarında Amerikan gazetelerinde resim ve fotoğraf yer almaya başladı. Ancak fotoğrafın gazetelerin değişmez öğesi olması XX. yüzyılda gerçekleşti. Yine aynı dönemde gazeteleriçin açılan büyük haber ajansları doğdu. Birinci Dünya Savaşı’nda kimi gazetelerde toplumsal ve düşünsel sorunlar daha büyük yer tutmaya başladı. Ama bu türde bir gelişmenin yanısıra, toplumsal bütün içinde, farklı kesimler için, farklı konu ve biçimlerde gazeteler de yayımlanmaya başladı.

      Gazeteciliğin iki ana işlevi haber toplama ve haber iletimidir. Bu işlevler günlük ya da haftalık yayın organlarında, radyo-tele-vizyon kurumlarında, haber ajanslarında çalışanlar için ortak işlevlerdir. Kurumlar arasındaki ayrım bu işlevlerin gerçekleşmesinde (haber toplama ve haber iletimi) kullanılan araçlar ve harcanan zamandan ve maliyetten kaynaklanır. Yazı işleri: Gazetecilerin çalışma merkezlerine yazı işleri adı verilir. Bu merkezde haberler yayma hazırlanır. Büyük bir gazetede birbiriyle bağlantılı ama ayrı türde işleri gerçekleştiren yüzlerce gazeteci bir araya gelir. 16 sayfalık bir gazetede, yaklaşık 5 sayfalık ilanlar göz önüne alınmazsa, elli bine yakın sözcük vardır. Elli bin sözcükten oluşan yazıların toplamı, çok kısa bir sürede yazılmak ve yayımlanmak zorundadır. Yazı işleri birçok bölümden oluşur. Her bölüm gazetenin değişik sayfalarındaki konularla ilgilenir. Dış haberler, iç haberler, şehir haberleri bu konuları üstlenmiş bölümlerce değerlendirilir ve yayıma hazırlanır. Spor, sinema, tiyatro, televizyon izlenceleri ve haberleriyle ilgili bölümler de vardır. Ayrıca ekonomi ve kültür konularına da yer verilir. Bütün bu konular, gazetede yerleşik bir düzene göre yer alır. örneğin ekonomi haberleri ekonomi sayfasında, kültür haberleri sanat sayfasında değerlendirilir. Bu sayfaların yazarları, her zaman gazetenin yazı işleri kadrosunda yer almazlar. Gerektiğinde gazete kadrosunda olmayan uzmanlardan bu konularla ilgili yorumlar ve yazılar istenir.

      Yazı işlerinde bölümler ve çalışanlar arasında eşgüdümü genel yaym müdürü, müdür yardımcısı,yazı işleri müdürü sağlar. Eşgüdümün amacı belirli bir sürede gazetenin bütün sayfalarının yazı, fotoğraf, başlık gibi öğelerinin baskıya hazır duruma gelmesini sağlamaktır. Yazı işleri gazetenin yayın özelliklerine, siyasal eğilimlerine gazetede a-lacakları yerin büyüklüğüne bağlı olarak, gelen haberler arasında seçme yapar, örneğin magazin gazeteleri, öncelikle çarpıcı ve ilgi uyandıran haberleri, ünlü kişilerin özel yaşamlarına ilişkin olayları seçerken; ağırbaşlı gazeteler iç ve dış politika, ekonomi, kültür olay ve yorumlarına öncelik tanırlar.

      Nitekim bu iki tür gazete karşılaştırıldığında, haberin gazetedeki yeri, başlık ve sunum biçimi, yani habere ilişkin yorum farkları kolaylıkla görülür. Bu farklılık gazetelerin yazı işlerinin de farklılığının göstergesidir. Haber toplama: Haberler gazeteye, gün boyunca ya ham ya da yazıya dönüşmüş olarak, haber kanalları aracılığıyla gelirler. Haber kanalları, ajanslar, yurt içi ve yurt dışı muhabirleridir. Haber ajansları yayın kurumlan için haber toplayan kuruluşlardır. Ajanslar kimi zaman, haber toplamanın yanısıra, bu haberleri yayınlarlar da. Dünyanın büyük haber ajansları özel radyo ve televizyon kuruluşlarına sahiptir. Bu ajanslar, derledikleri haberleri gazetelerin haber alma bölümlerine iletirler. Günümüzde bütün ülkelerde, uzak yerleşim birimlerine dek yayılmış geniş bir haber alma sistemine sahip,merkezi nitelikte, en az bir haber ajansı vardır.

      Yayılma alanları bütün dünya olan büyük haber alma ajanslarının en önemlileri Fransa’da France Presse, ingiltere’de UP (United Press), Almanya’da Reuter italya’da Ansa (Agenzia Nazionale Stampa Associata), ABD’de A.P (Associated Press), SSCB’de Tass’dır. Türkiye’de ulusal haber ajansı Anadolu Ajansıdır. Her gazete, ulusal haber ajanslarına belirli bir ödeme karşılığında abone olur. Abone olmak, haber ajansına teleks yoluyla bağlanmaktadır. Teleks uzaktan yazı yazdırma sistemidir. Teleks yardımıyla haber iletimi hızlı ve kolay olur. Teleks haber alabilen ve haber gönderebilen büyük bir yazı makinesidir, örneğin Ankara ve istanbul’da A gazetesinin iki teleks makinesi olduğunu varsayalım. Ankara’dan istanbul’a bir haber gönderilmek istenildiğinde, teleks operatörü telefonla şehirlerarası santraldan teleks için hat bağlanmasını ister.

      Bağlantıdan sonra Ankara’daki teleks makinesine yazdırılan haber aynı anda istanbul’daki teleks makinesinin şeritlerine yazılır. Gazeteler, teleks bağlantılar yardımıyla dünyada gelişen olaylardan kısa zamanda haber alma olanağına sahip olurlar. Ajansların yayınladıkları haberler kısa ve nesnel bir biçimde yazılmıştır, önemli ve sürekli olaylarda olayları izlemek için, gazeteler yazı işlerinden bir gazeteciyi olay yerine gönderirler. Bu gazeteciye özel muhabir adı verilir, özel muhabir, olaya ilişkin bilgi ve haberleri telefon ya da teleksle gazetesine ulaştırır. Gazetelerde, şehrin günlük olaylarını ajanslardan önce haber alan muhabirler vardır. Muhabirler haber toplayabilmek için sabırla ve sürekli olarak, polis merkezlerini, belediye ve bölgesel yönetim merkezlerini, parti ve sendika merkezlerini dolaşırlar; önemli görevleri, toplantıları izlerler. Kimi zaman da haberler, haber kaynaklarının gazeteleri doğrudan doğruya aramalarıyla elde edilir. Muhabirler çabuk hareket etmek zorundadırlar.

      Haberin alınmasıyla yayımlanması arasındaki sürede yapılacak çok iş vardır. Muhabirler topladıkları haberleri yazı işleri bölümüne iletirler. Yazı işlerinde görev yapan gazeteciler ajanslardan, yurt içi ve yurt dışı muhabirlerden, resmi kaynaklardan gelen haberleri ayıklar, denetler, düzeltir ve gerekirse yeniden yazarlar. Sonunda her haber, başlığı olan bir yazıya dönüşür. Bu yazı, haberin önem derecesi ve konusuna göre gazete sayfalarında yerini alır. Baskı ve dağıtım: Yazı işleri bölümünde gelen haberler yazıya dönüşünce, gazetenin teknik oluşumunun birinci aşaması olan dizgiye sıra gelir. Dizgi işlemiyle haberler gazete sütunları biçiminde dizilir. Bir sayfada belirli sayıda sütun vrdır. Geçmişte, günlük gazetelerin iki ya da dört "yaprak" olduğu zamanlarda bu işlem,el emeği kullanılarak, sözcüklerin harf harf elle dizilmesiyle yapılırdı.

      XIX. yüzyılın sonlarında linotip bulundu. Bu makine satırları bakır bir levha üzerine diziyordu. Satırlar daha sonra alt alta sıralanarak sütunlar oluşturuluyordu. Bu yöntem daha sonra y&tkinleştirildi. Bugün kimi gazeteler ve kitaplar linotip yöntemiyle dizilmektedir. Linotip yönteminin kullanıldığı bir gazetede, yazı işlerinde sayfanın biçimi, haber ve fotoğrafların okuyucuya sunulduğu biçimi düzenlendikten sonra teknik bölümde yoğun bir çalışma süreci başlar. Linotip operatörleri yazıyı dizerler, kilişeciler fotoğrafların çinko klişelerini alırlar. Yazılar dizildikçe düzeltilir. Sonunda bütün sayfaların klişeleri hazırlanır. Baskı öncesinde sayfaların kalıpları çekilir ve makine dairesine gönderilir. Sayfa kalıpları rotatiflerin silindirlerine takılır, baskı ayarı yapılır ve baskıya geçilir.

      YORUMLAR

      Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.