Depresyon, Depresyon Belirtileri, Depresyon Tedavisi Nedir

DEPRESYON NEDİR, DEPRESYONU NASIL TANIMLAYABİLİRİZ?

Sözlük anlamı çökkünlük olan depresyon; kişinin duygu, düşünce ve davranışlarını olumsuz olarak etkileyen, yaşamını ve fiziksel sağlığını bozan bir duygu durum bozukluğudur. Bireysel farklılıklara da dikkat etmekte yarar vardır.

DEPRESYONU DÜŞÜNDÜREN BELİRTİLER NELERDİR? BİR KİŞİDE HANGİ BELİRTİLER GÖZLENİRSE DEPRESYON OLASILIĞI DÜŞÜNÜLMELİDİR?

 Şu belirtilerden en az 5 tanesi, en az 2 haftadan beri kişinin yaşantılarını etkilemeye başlamış; ilişkilerini bozuyor, gününün büyük bir kısmını kaplıyor ve kontrol edilemez durumlar yaratıyorsa; kişinin sorunu depresyon olabilir.
Bu belirtiler:
1. Kişi, hemen her gün kendini mutsuz, karamsar, kederli, gergin ve ağlamaklı hissediyorsa.
2. Hiçbir şeyden zevk almıyor, genel olarak isteksiz bir durum içinde ise.
3. Kişi kendini halsiz, yorgun ve güçsüz hissediyorsa.
4.Uykuya dalamıyor, uykusu sık sık bölünüyor, çok uyuyor ve çok uyuduğu halde kendini hiç uyumamış gibi hissediyorsa.
5. Dikkatini toplamada güçlük çekiyor ve odaklanamıyorsa.
6. İştahsızlık ve kilo kaybı görülüyorsa (ancak bazı kişiler aşırı yeme davranışında bulunabilirler).
7.Kişi kendisini başarısız buluyor, hiçbir işe yaramadığını ve değersiz olduğunu düşünmeye başlamışsa, suçluluk hissediyorsa.
8. İntihar düşüncesi varsa (Depresyonda olan kişilerin genelinde hayatı anlamsız bulma, intihar düşüncesi vardır).
9. Hareketlerde, düşüncelerde ve karar vermede yavaşlama görülüyorsa.
10. Kişide gerginlik, sıkıntı ve huzursuzluk hali görülüyorsa. Kapalı yerlerde daralma ve aynı yerde uzun süre kalamama hali varsa.      
11. Kontrol edilemeyen kolay ve çabuk sinirlenme hali görülüyorsa.
12. Kişi kendine çevresine ve geleceğine karamsar ve umutsuz yaklaşıyorsa.
13. Cinsel isteksizlik varsa, ( yani ereksiyon ve ejakülasyon sorunu yaşanıyosa) .
14 .Hazımsızlık görülüyorsa ve doktorların tanı koyamadığı, psikolojik dediği bedensel ağrılar görülüyorsa;
Kişinin sorunu depresyon olabilir. Vakit kaybetmeden psikolog ya da psikiyatrist gibi bir uzmana başvurulması en doğru olandır.

DEPRESYONDA OLAN KİŞİLERİN DÜŞÜNCE YAPISI (BİLİŞSEL YAPISI) NASILDIR?

1. Kişinin kendine, çevresine ve geleceğe yönelik olumsuz değerlendirmelerde bulunmaya başlar (Olumsuz üçlü ).
2. Kişi daha önceden plan yapmadığı ve düşünmediği halde olumsuz düşünceler otomatik olarak ortaya çıkar (Otomatik Olumsuz Düşünceler).
3. Kişide şu bilişsel hatalar oluşmaya başlar:
          –  Kişide seçici olarak olumsuza odaklanma ve olumlu şeyleri gözden 
              kaçırma. 
– Olumsuz olayları abartma.
– Olumlu olayları küçümseme.
– Olumsuz olaylardan yola çıkarak aşırı genellemelerde bulunma.
– Ya hep ya hiç tarzında düşünme.
          –   Olaylardan keyfi ve kendine göre çıkarsamalarda bulunma.
( Bilişsel hataların oluşması ) . 

4. Depresyonda olan kişi ne kadar başarılı olursa olsun, kendini değerli hissedebilmek için başkalarının onayının gerektiğine inanır. Kendini başarılı görmek için her alanda başarılı olmak gerektiği hissine kapılır. Bunun gibi işlevsel olmayan şemalar çocukluk döneminde başlayan ve yaşam boyu gelişen oldukça güçlü sayıtlılardır. Bu tür düşünce ve inançlar sürekli olarak bilişsel çarpıtmalarla desteklenmektedir ( İşlevsel olmayan şemalar ).

DEPRESYONDAN AYIRT EDİLMESİ GEREKEN DURUMLAR NELERDİR?

Kişinin bir yakınını kaybetmesi sonrasında tutulan yas ve geçici hüzün duygusu depresyondan ayırt edilmelidir. Eğer bu yas 2 aydan daha uzun sürerse depresyon düşünülmelidir. Aksi taktirde durum bir yas sürecine bağlanmalıdır. Yine yaşam akışı içinde kişinin yaşadığı başarısızlıklar ve de karşılaştığı güçlükler karşısında duyduğu geçici üzüntüler de depresyondan ayırt edilmelidir. Ayrıca depresyon, herhangi bir tıbbi duruma bağlı duygudurum bozukluklarından ve madde kullanımına bağlı duygudurum bozukluklarından ayırt edilmelidir.

HER İNSAN DEPRESYONA GİRER Mİ?

Her insanın hayatın belli bir döneminde depresyona girme olasılığı vardır. Bunun bir güçsüzlük göstergesi olmadığı bilinmeli ve kişinin bu dönemde; çok önemli kararlar almaktan kaçınmasında yarar vardır. Kişinin bu dönemde yalnız kalmamaya özen göstermesi ve küçük de olsa faaliyetlerde (yürüyüş, bir arkadaşla sohbet, elişi, yemek, tamirat vb.) bulunmasında yarar vardır. Bu dönemde kişinin tehlikeli ve dikkat gerektiren işlerde çalışması sakıncalı ve tehlikeli olabilir.

İNSANLARIN DEPRESYONA GİRMESİNE NEDEN OLAN RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

• Genetik yatkınlık (Soy ağacında depresyon olanlar).
• Ağır ve zorlayıcı kabul edilecek yaşam koşullarına maruz kalmak.
• Sevilen birinin kaybı veya terk edilmek. 
• Kötü aşağılayıcı muameleye maruz kalmak.
• Ağır bir fiziksel hastalık geçirmek.
• Uzun süreli bakım ve tedavi gerektiren fiziksel bir hastalığa yakalanmış olmak.
• Baskıcı veya aşırı ilgisiz ailede yetişen pasif ve içe dönük kişiler.
Yukarda sayılan faktörler insanların depresyona girmesine neden olabilecek risk faktörleridir. Ancak bu koşullara maruz kalan herkesin mutlaka depresyona gireceği anlamını çıkarmak doğru olmaz. Bunlar risk faktörleridir ve bireysel farklılıklar önemlidir.

BİRÇOK KİŞİ BU TÜR OLUMSUZ OLAYLAR YAŞIYORKEN NEDEN YALNIZCA BAZILARI DEPRESYONA GİRMEKTEDİR?

Bugünkü bilgimize göre, depresyondaki en önemli yatkınlık nedenini genetik yatkınlık ve bazı kişilik özellikleri oluşturmaktadır. Bazı durumlarda kişi hayatında onu etkileyen önemli bir sorun olmadığı halde niçin kendisini “kötü” hissettiğine anlam veremez. Bu durumlarda sorunun kaynağı diğer hastalıklarda olduğu gibi (örneğin yüksek tansiyon, şeker gibi) biyolojik sebeplerdir. Yakın akrabalarında depresyon olan kişilerin depresyona girme oranı daha yüksektir.
Kişilik özelliği açısından baktığımızda kimseyi incitmemeye, herkesi hoşnut etmeye çalışan; duygularını düşüncelerini çevresindekilere “kırılır”, “benden uzaklaşır” kaygılarıyla (özellikle öfke, kırgınlık gibi olumsuz duyguları) ifade edemeyen kişiler depresif duygu ve düşüncelerle baş etmekte güçlük yaşayabilmektedirler. 

Ayrıca, depresyon bazı ilaçlara ya da fiziksel hastalıklara bağlı olarak da ortaya çıkabilir.
Son yirmi beş yılda toplumda depresyon görülme sıklığı on ile yirmi kat arasında artmıştır. Depresyon özellikle gençler arasında giderek yaygınlaşmıştır.

DEPRESYONDA OLAN KİŞİLERİN İNTİHAR RİSKİ NEDİR?

Depresyonda olan kişilerin intihar girişiminde bulunma riski çok yüksektir. Bu nedenle depresyonda intihar girişimlerine yönelik önlemler yaşamsal bir önem taşır. Eğer kişi kendisinde veya çevresindekilerde depresyon belirtilerini görüyorsa en kısa zamanda psikolog ya da psikiyatrist gibi bir uzmana başvurmalıdır.

DEPRESYONUN TEDAVİSİ MÜMKÜN MÜDÜR?

Depresyon, tedavisi mümkün olan bir rahatsızlıktır. Depresyonda olan kişinin öncelikle tedaviyi kabullenmesi gerekir. Bu özellikle terapiler için çok önemlidir. Depresyon için en uygun tedavi yöntemi; ilaç tedavisi ve psikoterapilerin birlikte yürütülmesidir. Toplumdaki yaygın inancın aksine depresyon tedavisinde kullanılan yeni kuşak antidepresan ilaçlar bağımlılık yapmazlar. Yan etkileri ise son derece azdır ve tehlikeli değildir. İstenildiğinde doktor önerisi ile rahatlıkla kesilebilirler. Bu nedenle, eğer psikiyatrist kişinin ilaç kullanmasına karar vermiş ise kişi bu ilaçları rahatlıkla kullanmalıdır. Ayrıca psikiyatriste sormadan ilaç kullanım şeklinin değiştirilmemesinde ve kesilmemesinde yarar vardır.

 İlaç tedavisine ek olarak uygulanan psikoterapi ile kişinin olumsuz düşünce ve davranış biçimlerinin değiştirilmesi ve hastalıkla mücadele etmesi için daha aktif olması amaçlanır. Ayrıca depresyon tekrarlama riski olan bir rahatsızlıktır. Psikoterapilerle, depresyonun tekrar ortaya çıkmasını engelleyecek başa çıkma yöntemlerinin hastaya öğretilmesi amaçlanır. Ve hasta tekrar depresyonla karşılaştığında bu baş etme mekanizmalarını kullanarak depresyona karşı kendini daha güçlü kılabilir. Yapılan araştırmalara göre, depresyon tedavisi için psikoterapilerin birlikte kullanıldığı ilaçlı tedaviler, psikoterapilerin kullanılmadığı ilaçlı tedavilere göre iki kat daha başarı sağlamaktadır.

İnsan ömrü boyunca defalarca depresyona girebilir önemli olan bir kereliğine depresyonu yenmek değil, depresyonu yenebilmek için gerekli yolları öğrenerek hayat boyu bunları depresyon önleyici silahlar olarak kullanabilmektir.    

Uzm.Psk. Umut ULUSU