Mendel Yasaları Nelerdir

Mendel yasaları ; Mendel Johann Gregor’un açıkladığı ve kimi özelliklerin kalıtımsal yolla geçmesi teorisini açıklayan yasalar. Mendel’in açıkladığı bu yasalar, ölümünden sonra farklı bitkilere ve hayvanlara uygulanarak doğrulandı ve genel geçerlilik kazandı.

Birinci Mendel Ya-sası’na göre, hayvan ya da bitki çeşitleri arasındaki ayırdedici özellikler, çiftler halinde gerçekleşir ve allel genler (allelomorflar) oluştururlar.

Birbirinden yalnızca bir tek özellikte ayrılan iki katıksız (homozigot) birey, birinci kuşakta birbirlerinin aynı karma (heterozigot) bireyler oluşturur. Bunlarda bir önceki kuşağın ortak özelliklerinden biri baskın (dominant), öteki çekinik (resesif) kalır.(Ancak Mirabilis Jalape bitkisinde kırmızı ve beyaz çiçeğin birleşerek pembe çiçek vermesi örneğindeki gibi, kimi türlerde ilk melez kuşakta iki ortak özeliğin ortası görülebilir.)

Melezlerin çaprazlanmasıyla, bireylerinin % 50’si arı ırk (homozigotlar), % 50’si melezlerden oluşan ikinci bir kuşak oluşur. İkincil Mendel Yasasına Başatlık Yasası da denir, iki ırkın çaprazlanmaları, birinci kuşağın melezlerinin tümünün, ana babadan birine benzediğini ortaya koyar.

Allel genlerden baskın olanı, tek başına beliri, başattır. Çekinik olanıysa, ancak ho-mozigotta ortaya çıkar. Birinci kuşağın melezleri çaprazlanırsa % 75’i başat, % 25‘i de çekinik tipte bireyler ortaya çıkar.

Üçüncü Mendel Yasası’na göre, iki ya da daha çok sayıda çift ayrı özellik taşıyan ırkla çap-razlanırsa, her özellik çiftinde kalıtımsal özellik, ötekilerden bağımsız olarak aktarılır, iki tip ana babadan, ikinci kuşakta dört tip döle ulaşılır.

Bu yasalar ve bunların değişimleri kalıtımsal özellikleri yöneten ve özel hücreler ve cinsiyet hücrelerinin kromozomlarında bulunan genlerin özelliklerine bağlıdır.

Yasalar, tek bir geni ilgilendiren karakterlere uygulanabilir. Birden çok gene bağlı olan, deri rengi, boy gibi kalıtımsal özellik ise, ancak bu genler birbirinden ayrı ve bağımsız bulunduklarında uygulanabilir. Bu temel yasalara dayanan ve kalıtımın genel mekanizmasını açıklayan teoriye Mendelizm adı verilir.