Maden Çağlarını Getiren Asyenikler

Maden Çağını Getiren Asyanik’Ierin Yayılması M.Ö 4000-1000

M.Ö 4000 yıllarında, incelmiş taş aletlerle birlikte bakırdan yapılmış eşyayı ve nakışlı-boyalı, çanak-çömlek kullanan yuvarlak başlı (brakisefal),orta boylu,yabancı bir kavmin istilâ ve tesiri altında kalarak taş-maden çağını yaşadılar.

İnsanların yaşama şartlarını kökünden değiştiren madenlerin keşfi ve yazının icadı gibi iki büyük keşif, M.Ö 4000 ortalarına doğru Orta Asya’dan Ön Asya ve Mısır’a doğru göçen yuvarlak başlılar tarafından getirilip buralarda işlendi. Ön Asya’ya yerleşen yüksek medeniyetli Orta Asya’lı yuvarlak başlılar; Sümer,Elam,Hurri,Subaru,gibi Asyanik de denilen kavimler teşkil ediyorlardı.

Bazı araştırmacılara göre de, Karadeniz bölgesine ilk olarak M.Ö. 3. bin ile 2. bin yılları arasında gelip yerleşenlerin Oğuzların öncü kollarından olan “Gas/Kas” ve “Gud/Gutiler” olduğu ifade edilmektedir.

M.Ö. 3. bin yılının sonlarına ait Anadolu’ da Hattuşaş arşivinde bulunan ve H.G Güterbock tarafından Zeitschrift fiir Assyriologie’de yayınlanan bir belgede, Anadolu’ da Türklerin bulunduğunu ve kralları İlşu Nail’ in Anadolu’ ya girmek isteyen Akadlar’la savaştığını kaydetmektedir. M. Taner Tarhan’da M.Ö. 675 yılından itibaren Doğu Karadeniz’e Kimmerlerin yerleşmeye başladığını, Anadolu ve Azerbaycan’ da ilk Bozkır Kültürünü yaşayan “Proto-Türkler”in bunlar olduğunu söylemektedir.

Rize ve Çevresi

Rize ve çevresinin tarih öncesi dönemlerinin aydınlatılması için yapılan çalışmalarda ilk sakinlerinin yuvarlak başlı bitişken dilli ve Türk ırkıyla akraba Asyanikler olduğu görülmüştür. Orta Asya ve Türkistan’dan gelme Sümerler ve Elâm’lılarla soydaş sayılan Hurriler M.Ö.3500 yıllarında Azerbaycan ve Doğu Anadolu’ya yerleştiler. Kür, Aras, Çoruh ırmakları ile Yukarı Dicle ve Yukarı Fırat boylarını yurt tuttular. Hurrilerin Haldili denilen kolu küçük beylikler halinde yaşıyordu.

Güney komşuları Asur’lular ile sürekli savaşan bu kavime, Asur dilince Yukarı el-Yüksek Ülke anlamına gelen Ur-Artu deniliyordu. İyi birer madenci, su yolu ustası ve büyük taşlardan harçsız kaleler yapan bu kavim,bu yüzden Urartulu diye tanınmaktadır.

Urartulular, Asurlularla sürekli savaşlarla güçlenir ve küçük krallıkları birleştirerek büyürler. Başkentleri Tuşpa (eski Van kalesi)olur. M.Ö. 810-786 yıllan arasında kralları Menua zamanında devletin sınırlarını Malatya’nın doğusunda Fırat’a kadar uzatır. Oğlu 1.Argişti (786-765) zamanında da Kars, Revan, Gökçegöl, çevresi ile Tunceli-Elazığ bölgesi fethedildi. Bunu 2.Sardur’un (765-735) Erzurum’u alarak, Çoruh boyunda ve Rize bölgesindeki soydaş Asyanikler’den Kulki/Kolk kavmi ile komşu olması izler.

Bir bölgede tarih çağının başlaması,ilk defa orasının bir yazılı kaynakta anılması ile olur. İşte Çoruh boyları ile Rize bölgesinin ilk olarak Urartu’lu 2.Sardur’un M.Ö.765 yılında Kars’ın kuzeyinde,Çıldır gölünün güneyinde bulunan kayalıklarda kazdırdığı Çivi yazılı kitabede Kulki/Kulka adı ile,Yunan kaynaklarında Kolk/Kolkit olarak bahsedilmektedir

Çoruh boylarından,Fırtına,Büyükdere,Azgur3 ve İyidere-Kurayısebe vadileriyle Karadeniz sahiline ulaşan Rize’nin ilk sakinlerinin bugünkü Eminettin mahallesinin bulunduğu yeri şenlendirdiklerini düşünüyoruz. Bir pazaryeri olarak kurulan bu yerde,vadiler bölgesinden gelen yerli halkın mallarını birbirleriyle takas ettikleri bir yer olduğu şüphesizdir. Kıyı bölgelerini vadiler ve yaylalar kesimine bağlayan kavşak noktalarında pazaryerlerinin kurulduğunu, halkımız söyleye geldiği gibi yer adları da bu görüşü desteklemektedir. (Mişona/Pazarköy, Derepazarı… .gibi)