Jean le Rond d’Alembert Kimdir?

Fransız matematikçisi ve filozofu (Paris 1717 – ay.y. 1783). Doğar doğmaz bir kilisenin merdivenlerine bırakıldı; yoksul bir camcı tarafından yetiştirildi. Matematik alanındaki üstün yeteneği nedeniyle genç yaşta ün kazandı. Bilimler akademisi üyesi (1740).

Traité de Dynamique (Dinamik İncelemesi) [1743] adlı yapıtında D’Alembert İlkesi adı verilen teoremi ortaya attı: «Serbestçe ya da dayanışarak devinmelerine göre kütleleri değişik hızlar kazanacak biçimde birbirine bağlı bir maddesel noktalar sisteminde kazanılan ya da kaybedilen devinim niceliği birbirine eşittir.»

Ama, gerçek ününü felsefe alanındaki çalışmalarıyla kazandı. Diderot ile birlikte ünlü Encyclopédie’ nın öncülüğünü yaptı. Gelişme düşüncesinden yola çıkarak, bilimleri, tarihsel kökenlerine ve gelecekte alacakları biçime göre sınıflandırdı. Encyclopédie’nin birçok maddesini yazdı (bunlardan «Cenvre» maddesi, J.J. Rousseau ile aralarında çıkan tartışmadan ötürü adını en çok duyuran maddedir). Fransız akademisi sürekli genel sekreteri (1772).

Felsefe yazılarını Mélanges de Philosophie d’Histoire et de Littérature (Felsefe, Tarih ve Edebiyat Yazıları) adı altında kitap haline getirdi. Bu yazılar d’Alembert’in maddecilik ile idealizm arasında bocaladığını gösterir.

D’Alembert, bir yandan gerçek eşyanın nesnel varlığını kabul ederek Descartes’ın doğuştancılığını eleştirir, bilimin gelişmesine ve evrime inanırken, öte yandan da ruhun maddeden ayrı bir varlığı bulunduğunu öne sürer, salt gerçeğin bilinebilme olanağını yadsır ve evreni yaratan bir tanrının varlığına inanır. Düşüncelerindeki bu çelişkiler sert eleştiriler almasına yolaçtı.