Hicaz Su Yollarının Tamiri İçin Rize Bölgesinden Toplanan Yardımlar

Bir İslâm devleti olan Osmanlı İmparatorluğu kendi tebaası olan halkın Hicaz’da karşılaştıkları zorluklar üzerine bu problemlerin çözümüne çalışmıştır.

Gerek Mekke ve Medine’de ve gerekse de bu kutsal şehirlere giden yollar üzerinde Hacıların şikâyetlerine duyarlı olunması,Osmanlının İslâm dünyasının liderliğine oynamasından da kaynaklanıyordu. Hacıların yollarda susuzluk ve güvenlikle ilgili şikâyetleri için Memlûklara başvuran Osmanlılar gerekli tedbirlerin alınmasını isterler.

1459’da Memlûk Sultanı Seyfeddin İnal’a bir mektup gönderen Fatih,su yollarının tamiri ve yeni havuzların yapımı için izin ister. Ancak Memlûk Sultanı bunu içişlerine müdahale sayarak reddeder. Bu durum iki taraf arasında gerginliğe neden olur. 2. Bayezıd döneminde savaşa dönüşen bu olay 1517’de Yavuz Sultan Selim ile noktalanır. Çünkü Yavuz Memlûkları yıkmış, Mekke ve Medine’yi almış ve ilk Osmanlı Halifesi olmuştur.

Halifeliğin Türklere geçişi ile birlikte, bu problemler giderildiği gibi, her din mensubunun kendi kutsal yerlerini asırlarca serbestçe ve güvenlik içerisinde ziyaret etme imkânı doğdu.

1872 tarihine kadar daha çok dini ağırlıklı olarak kullanılan halifelik makamı, bu tarihten sonra siyasi bir ağırlık da kazanmaya başladı. 2.Abdülhamit’le yürürlüğe konulan ittihad-ı İslâm politikası ile Osmanlı İmparatorluğunun parçalanmasını önleme amacı güdülüyordu. Bu dini-siyasi politikaya paralel olarak şunlar yapılmaya başlandı.

• 1-İslâm dünyasında etkili âlim ve şeyhler İstanbul’a davet edildi.
• 2-Dünyadaki tüm İslâm topluluklarına ve hatta Afrika içlerine kadar tarikat mensupları gönderildi.
• 3-Temel dini kitaplar bastırılarak,ücretsiz olarak İslâm ülkelerine gönderildi.
• 4-Hac işlerine ve hacılara özel ilgi gösterildi.
• 5-Hicaz demiryolu projesi uygulamaya konuldu.

Hicaz demiryolunun inşa amacı haccm kolaylaştırılması olarak kamuoyuna açıklanmıştı. Ancak bu projenin sadece dini değil, siyasi, askeri ve iktisadi sebepleri de vardı. Hicaz demiryolunun inşaatı fiilen 1 Eylül 1900′ da başlamış ve 1916 Hicaz ( Şerif Hüseyin ) isyanına kadar sürmüştür.

Bu proje devam ederken Osmanlı devleti Hicaz Su Yollarının bakım ve onarımı adıyla ikinci bir projeyi yürürlüğe koydu. Ancak devletin içinde bulunduğu ekonomik sıkıntı nedeniyle bu iki projeyi yürütmek için yeni finansman kaynaklarına ihtiyacı vardı. Bu sorunu halletmek için değişik kaynaklar kullanılmıştır. Ancak bu kaynaklar içerisinde bağışlar önemli bir yer tutmaktaydı.

1906-1907 yıllarında Trabzon Vilâyeti sınırlan içerisinde bulunan sancak, kaza ve nahiyelerde yardım komisyonları oluşturularak faaliyete geçirilmiştir. Bu yardım komisyonları vali, mutasarrıf, kaymakam ve müdürlerin başkanlığı altında,çeşitli meslek mensuplarının tanınmış şahsiyetleri, muhtar ve din adamlarından kuruluyordu. Toplanan yardımlar haftalık olarak yayınlanan Trabzon Gazetesinde Vilâyet İşleri, Havadisler başlığı altında düzenli olarak yayınlanmaktaydı.

1906-1907 Yıllarında Mekke-i Mükerreme su yollan için Rize bölgesinden toplanan yardımların dağılımı şöyledir.

Lazistan sancağı
Kuruş    Para
Rize Kazası                    2565    10
Mapavri Nahiyesi     1323
Atina Kazası                2416    30
Hopa Kazası                3283    5
Arhavi Nahiyesi        227    20
Viçe Nahiyesi            570
Genel Toplam           10385    25

Kaynak : Ali Taşpınar – Rize Tarihi