Fırtına Nedir? Fırtına Nasıl Oluşur

Fırtına, doğa güçlerinin yarattığı, yağmur ve kasırga getiren tehlikeli ve olağanüstü olaylara yol açan rüzgarlara verilen ad dır. Sürekli yağmur, dolu, sert ,rüzgarlar, şimşek ve yıldırımlar fırtınaya eşlik ederler. Rüzgarlar su ve kum kütlelerinde büyük dalgalanmalar oluşturur.

Tropikal bölgede yıl boyunca yağan yağmurun büyük bölümü fırtınalar nedeniyledir. Bu bölgelerde fırtınalar çok şiddetli olup sellere, sağanaklara ve ekinlerin yok olması gibi büyük yıkımlara neden olurlar. Ilıman iklim bölgelerinde de özellikle çok sıcak yaz günlerinde fırtınalar olur.

Ama bunlar tropikal bölgelerdekiler gibi şiddetli değildir. Sıcak ve nemli hava kütlesi bir soğuk hava akımı tarafından yukarıya doğru itildiğinde (soğuk hava kütlesi, denizle kara arasındaki sıcaklık farklarından doğan alçak basınçlar nedeniyle oluşur) fırtına oluşur. Sıcak hava yukarıya yükselirken soğuyarak yoğunlaşır ve boranbulut (kümü- lonimbüs) denilen tipik bir fırtına bulutunu oluşturur, örs biçiminde olan bulutun alt kısmı yerden 1000 metre yüksekte olup kurşuni gri renklidir. Yerden 1200 metre yüksekliğe varan üsk kısım ise tümüyle beyazdır.

Sıcak hava soğudukça ağırlaşır ve aşağıya yönelir. Böylece aşağıya doğru inen ve yanında yağmur ve dolu getiren bir hava akımı oluşur. Bulutun iç ve dış sıcaklıkları arasında bir denge meydana gelince, inen ve çıkan hava akımları sona erer ve bulut yavaş yavaş dağılır.

Fırtınalar tek başlarına oluşabilecekleri gibi, gruplar halinde de olabilirler ya da karmakarışık bir biçimde birbirleriyle çakışırlar. Bu son durum tropikal fırtınalarda görülür. Bunlar birkaç gün süreyle devam edebilirler. Rüzgarların çok kuvvetli ya da basıncın aşırı düşük olması halinde tam bir tayfuna dönüşebilirler.

Her fırtınadan önce ve fırtına sırasında şimşekler çakar ve gökgürültüsü duyulur. Şimşek, aynı yolu izleyen ve birbirlerini saniyenin milyonda biri gibi çok kısa zaman aralıklarıyla takip eden bir dizi elektrik boşalımından ileri gelir. Boşalımlar çok hızlı olduğu için, insanlar bunları, gücü bin milyar vat olan tek bir şimşek halinde algılarlar. Bir fırtına sırasında açığa çıkan enerji, onlarca ton trinitrotoluenin patlamasıyla açığa çıkan enerjiyle karşılaştırılabilir. Şimşeğin neden olduğu hava yer değiştirmesi, gökgürültüsüne yol açar.

Tayfunun oluşumu da fırtınanın kine benzer. Fakat meteoroloji uzmanları küçük bir alanda çok yüksek enerji miktarının aniden açığa çıkışının nedenini açıklayama maktadırlar. Bu burgaçlar yükselen hava akımlarından oluşurlar. Çapları küçüktür. Otuz kilometreden fazla yol almazlar. Hızları saatte 30-80 kilometre arasında değişir. Süreleri en fazla bir saattir.

Tayfunun etkileri düşünülmeyecek kadar korkunçtur. Rüzgarın hızı saatte üçyüz kilometreyi bulur. Bu rüzgarlar rastladıkları her şeyi yıkarlar. Hızları saatte 200 kilometreyi aşan dikey akımlar oluşur. Bu akımlar kendi çevrelerinde dönmeye başlayarak hortumları oluştururlar (aynı olay suda olunca deniz hortumu adı verlir). Hortum evleri yerinden, ağaçları kökünden söker, otomobilleri büyük uzaklıklara fırlatıp atar. Burgu alanının içinde bulunan tümüyle kapalı bir ev, içindeki ve dışındaki büyük basınç farkı nedeniyle patlayabilir.

Genellikle hiç yağmur getiremeyen tayfunlar sıcak bölgelerde, Avustralya’da, Birleşik Amerika’nın güneyinde her yıl yüz kez meydana gelirler. Türkiye’deki önemli fırtınalar zaman sırasına göre şunlardır:

• Zemheri (8 Ocak);
• Aya andon (29 ocak);
• Kocakarı (17 mart);
• Kaskavuran (23 mart);
• Kırlangıç (8 iSan);
• Kuğu (17 nisan);
• Çiçek (4 mayıs);
• Ülker (23 mayıs);
• Gündönümü (22 haziran);
• Yaprak (30 haziran);
• Kızılerik (29 temmuz);
• Mircan (31 ağustos);
• Çaylak (13 eylül);
• Turna geçimi (30 eylül);
• Koçkatımı (4 ekim);
• Meryem ana (21 ekim);
• Kırlangıç (18 ekim);
• Bağ bozumu (21 ekim);
• Balık (27 ekim);
• Göndönümü (22 aralık).