Efes Antik Kenti Tarihi (Nerededir)

EFES, (EPHESOS), esklbir Anadolu kenti. Menderes Irmağı’nın Ege Denizi’ne döküldüğü körfezin kıyısında kurulmuştur, önemli bir liman ve ticaret merkezi olan kent. Kral Yolu’mm da başlangıcını oluşturuyordu. Bölgedeki ilk yerleşimlerin MÖ II. bin yıllarına dek uzandığı saptandı. Kazılar Efes’in bir tyonya kolonisi olarak gelişmesinden önce de önem taşıdığını göstermiştir.

Kimi tarihçilere göre, bölgenin ilk halkı Amazonlar’dı. Kimileri ise kentin tarihini Kar-yalılar, Lidyalılar ve Akalar ile başlatır. Bir süre Hitit egemenliğine giren kent, ardından iyon kolonisi oldu ve MÖ V. yy.’daki savaşlardan sonra öteki Yunan siteleriyle birlikte Attika Birliğine katıldı.

Fenikeliler, Kim-merler, Medler ve daha birçok uygarlıkların buluştuğu bir kent olan Efes, tüm tarihi boyunca dinsel ve kültürel bir merkez olma durumunu korudu. Pelepones savaşlarında Ispanakları destekleyen Efes; önce Persler’in (MÖ 397), ardından Büyük iskender’in (MÖ 334) egemenliğine girdi.

MÖ 133’de Roma (Bizans) topraklarına katıldı. Arapların 655’te yağmaladığı kent, XIV. yy’da Türkler’in eline geçti. Hıristiyanlık döneminde de kutsallığım korudu; birçok düşünür ve sanatçı yetiştirdi. VII. yy’da kent, beşinci kez kurulduğu Ayasulug tepesine taşındı.

Efeste’teki Arkeolojik Araştırmalar ve Kazılar: Efeste’ki ilk kazılar 1863-1874 yıllarında demiryolu yapımında çalışan ingiliz mühedis John Turtle Wood tarafından ve British Museum adma başlatıldı. Bu ilk kazılarda Artemis Tapmağı bulundu. 1895′ te Viyana Akademisi üyelerinden Otto Bendarf ilk düzenli kazıları başlattı.

Özellikle kazılar 1912’ye dek Avusturyalılar tarafından sürdürüldü. 1904-1905 yıllarında ise ingiliz arkeolog D.G. Hofarth, Artemis Tapına-ğı’nda incelemeler yaptı. 1926′-da Avusturya Arkeoloji Enstitüsü ve izmir Müzesi’nin işbirliğiyle günümüze dek süren kazılar başlatıldı. R. Heberdey’in kazı-larıyla; Agora, Tiyatro, Arkadi-ane Caddesi ve Celsus Kitaplığı ortaya çıkarıldı. Prof. J. Keitin yürüttüğü kazılarda ise MÖ IV-III. yy.’lara ait mezar ve anıtlar bulundu (1935). Günümüzde, Bülbül Dağı eteğinde ve Ayasu-lug Tepesi’nde kazılar yapılmaktadır.

Efes’te dünyanın yedi harikasından birisi olan Artemis Tapınağı, Celsus Kitaplığı, Su Kemerleri, Agora (pazar), Büyük Efes Tiyatrosu, Sarapis ve Hadri-anus Tapınakları yanı sıra Bülbül Dağı’nda Meryem Ana’mn son günlerini geçirdiğine inanılan kutsal ev, St. Jean Bazilikası olarak bilinen gömüt, Vedi-us Gymnasionu, O dean vb. önemli tarihi eserler vardır.