Çayeli (Mapavri) Savaşı

Rus kuvvetleri Batum’dan üç nakliye gemisi ile iki piyade taburu, yedi Kazak bölüğü, bir top takımı, iki makineli tüfeği ve savaş gemilerinin korunması için akşam karanlığından yararlanarak Hopa’ya kadar getirdiler.

Gece yarısı saat bire kadar Hopa’da kalan gemilerini buradan hareket ettirerek Pazar İlçemizin doğu açıklarına çıkarma daha yaptılar. 17,18,24 ve 65 numaralı nakliye gemilerinde toplam 1150 asker mevcuttu. Ayrıca 65 nolu nakliye gemisi ile Pazar ilçemizin batı kısmına bir tabur ve üç Kazak bölgünden oluşan 815 askerini bıraktılar. Birliklerimiz Çayeli ilçemizde mevzilenmeye hazırlanıyorlardı.

İlerleyen düşman kuvvetlerine karşı birliklerimiz de Rize’nin doğusunda olan Taşlı Dere (Askoros) mevkilerine çekilip, siperler kazmaya başladılar. Birliklerimiz Rize’yi savunmaya hazırlanıyorlardı. Bu askerlerimizin çoğunda silah bile yoktu. Ruslar tekrar Karnılof adlı vapurla Pazar’ın sahiline yanaşıp bir topçu takımı, iki makineli tüfek, 107 asker ve 150 hayvandan oluşan yükünü boşaltmıştı.

5 Mart 1916 tarihinde Ruslar 18 parça donanmasıyla Çayeli İlçesi’ne denizden ve karadan büyük bir çıkarma yaptılar. Burada yarım saat kadar kanlı çatışmalar oldu. Kuvvetlerimiz bu sefer güneyde Ayana Dağı eteklerindeki Kandava Köyü mevkiile-rinde bulunmaktaydı. Çayeli halkı, topçu ateşi karşısında ilçeyi terk ederek dağlara doğru çekiliyorlardı.

Rus askerleri bu sefer tek tek evleri dolaşarak beyaz bayrak asılmasını sağladılar. Bu beyaz bayrağın asılmasının gerekçesi ise teslimiz anlamındaydı. Bu sırada “Ehli imanın Allah’tan başka teslimiyet caiz değildirdiyen alim ve medrese hocası Kalafat Mehmet Efendi, evlerine teslim bayrağı çekenleri örtülü bir şekilde uyarıp, halkı Ruslara karşı ayaklandırmıştır.’ Çayeli İlçemizde Rus bombardımanından bazı evler, kayıklar ve Şerifoğlu Camisi zarar gördü.

Ruslar bir evi yaktılar. Daha sonra askerler ikişer ikişer dolaşarak evleri aradılar. Aranan evlere birer kağıt yapıştırdılar. Bazı evleri konaklama evi, bazı evleri depo, bazı evleri de ahır olarak kullandılar. Bir evide hastahane yaptılar.1 Savunmasız halktan bir kısmıda dağlara doğru gitmişlerdi.

Ruslar ilk iş olarak Şairler Deresi üzerine bir köprü kurdular ve sahilden telgraf telleri döşediler. Sokağa çıkmak, ışık yakmak, bir evden bir eve gitmek bile yasaklanmıştı. Bu yasakların yerine getirilmesi sıkça tekrarlanıyordu. Rus askerleri sürekli mahalle aralarında dolaşıyorlardı.2 Ruslar Kaptanpaşa istikametinde hareket ettiler.

Kaptan Paşa’da bulunan birliklerimizi imha etmek için Sabuncular mevkiisine kadar ilerlediler. Ayazlı sırtlarına geldiklerinde birliklerimize göz dağı verip 30-40 kadar evi yaktılar. Ruslar Azmanlı, Ayazlı ve Sırt Köyünde karargahlarını kurdular. Evlerine dönmeyen halkın evlerini yakacaklarını söyleyip tehdit ettiler. Bazı insanları da esir aldılar. Yakıldığı bilinen evler arasında Şa-kir Kavranoğlu, R. Ali Şeber ve Ayazoğulları’nın iki evi, Kotiloğulları ve Sarı İbrahimler’in evleri vardı.

Çamlıhemşin’li Yüzbaşı Hevenkoğlu, Hala’dan Çayeli’ne geçip Rus Komutanına bir mektup yazdı. Mektubunda “Savaş mı edelim, yoksa yol mu verirsiniz.” dedi. Savaşmak istemeyen Rus kuvvet komutanı Naçalik “Geçiniz” diye cevap verdi.3 Böylece kuvvetleriniz Haram Tepe istikametinden Rize’ye geçtiler. Bu arada Rus deniz kuvvetleri işaret verilen hattı dikkate alarak aşırtma toplarıyla Çayeli İlçemizi sürekli bombaladılar.