Azot Nedir

Azot kimyasal bir elementtir. Periyodik sistemin beşinci grubunda yer alır. Atom ağırlığı 14.008, atom sayısı 7, simgesi, batı dillerinde azot sözcüğünün karşılığı olan nitrojenin baş harfi “N” dir. Normal ısıda gaz durumunda bulunur.

Azot 1772 yılında Daniel Rut herford tarafından bulunmuş ve ilk olarak da 1777 yılında Scheele tarafından yalın durumda elde edilmiştir. Doğada en yaygın olarak bulunan elementlerdendir. Atmosferin yaklaşık olarak % 78’ini azot oluşturur.

Bunun büyük bir bölümü serbest durumdaki azottur. Geri kalan az bir bölümü de amonyak halindedir. Toprağın içinde bulunan birçok kaya ve minerallerde azot bulunur. Aynı zamanda nitrat bileşimlerinde (nitratlar içinde en yaygın olanı ve Şili güher çilesi diye adlandırılan sodyum nitrat azot elde edilebilen tek mineraldir) ve proteinli maddelerin bileşiği olarak canlı organizmalarda bulunur.

Tüm gözelerin yaşam kaynağ’ı olan pro-toplazmanın içeriğinde de yer alır. Bu atomlar aminoasit moleküllerinin oluşturulabilmesi için gereklidir. Aminoasit molekülleri proteinlerin en önemli yapı taşlarıdır. Proteinler, kaslar gibi canlı dokuları güçlendirirler.

Lavoisier adındaki bilim adamı ilk kez havanın bileşimlerini incelemeyi başarndı. Lovoisier oksijeni alındıktan sonra havanın canlı varlıkların yaşamlarını sürdürmelerini sağlayamadığını saptadı. Bu nedenle içinde oksijen bulunmayan havaya(Yu-nancada yaşamdan yoksun, cansız anlamına gelen) azot adını verdi. Azot renksiz ve kokusuz bir gazdır. Suda çabuk erimez, kimyasal açıdan da tepkin değildir.

Havaya göre yoğunluğu 0.97, kritik sıcaklığı 146°C, atmosfer basıncında kaynama noktası ise 195°C’dir. Azot, kimi bileşiklerinin ayrıştırılmasmdan elde edilirse de sanayide genel olarak ya atmosfer havasından ya da sıvı havanın damıtılması gibi oksijenin ay-rıştırılmasına yarayan çeşitli işlemlerden elde edilir. Azot, oksijen ve hidrojenle bileşikler verir. Oksijenle beş değişik oksit oluşturabilir. Atoz protoksit, azot monoksit, an-hidrit nitroz, azot tetroksik (hi-poazotid) ve anhidrik nitrit. Anhidrit nitroz ile anhidrik nitrit, suda sırasıyla nitroz asit ve nitrik asit haline getirilir.

Hipo azotid karma bir anhidrittir ve her iki aside de dönüşebilir. Azot prooksit hekimlikte uyuşturucu olarak kullanılır; az miktarda solunursa hafif bir sersemliğe ve ardından kısa bir süre için duyum yitimine neden olur. Amonyak, nitrik asit ve dolayısıyla kimyasal gübre, patlayıcı madde, sentetik reçine sanayileri hep azot sanayiine bağımlıdır.

Azot çevirimi: Atmosferde bulunan azotun canlı varlıklarca beslenme için kullanılmayışı oldukça ilginç bir noktadır. Canlı varlıklar azot atomlarını soluk alıp verirken değil besinlerden elde ederler. Soluk alma sırasında yaklaşık olarak oksijenin dört katı kadar azot da oksijenle birlikte akciğerlere dolar. Ancak azot oksijen gibi kana karışmaz, soiuk verme sırasında vücuttan dışarı atılır.

Yalnız baklagiller gibi kimi bitkiler, özel bazı ortak yaşarh bakteriler aracılığıyla azotu protein haline getirebilirler. Diğer bitkilerde ve otçul hayvanlarda azot element olarak değil de bileşik olarak, yani nitrat biçiminde bulunur. Bitkiler, azotu topraktan kökleriyle emdikleri minerallerden elde ederler. Bu işlem azot çevriminin bir bölümüdür.

Topraktan bitkiye, bitkiden otçul hayvanların dışkılarıyla yeniden toprağa geçiş, azotun değişmez çevirim kuralıdır. Azot bileşikleri birçok organizma tarafından salgılanır. Ölen canlılar tarafından çürütülürler, ölmüş canlılarda bulunan proteinler bakteriler tarafından azot atomları içeren daha basit bileşiklere ayrıştırılırlar. Bitkiler bu bileşikleri kökleriyle emerler. Böylece azot çevrimi tamamlanmış olur.

Topraktan uzun süre tarımsal verim açısından yararlanılması onu azotlu maddeler yönünden fakir düşüreceğinden toprağın gübrelenmesi büyük önem kazanmaktadır.